به دنبال انقلاب، سینمای ایران نیز دست خوش تغییر و تحولات زیادی شد به گونه ای که سینما کوبیده شده و از نو تاسیس گردید. برای بررسی بیشتر سینما در دوران انقلاب با آراد موبایل همراه باشید.
در جریان انقلاب، برخی سینماگران، با دوربین های خود به خیابان ها آمدند، هنوز ویدئو خانگی، شایع نشده و کاربرد نداشت. بنابراین، فیلم همچنان تنها ماده ی خام بود و ماند تا تکلیف انقلاب روشن شود. وزارت فرهنگ و هنر در وزارت علوم ادغام شد. بخش سینما در وزارت فرهنگ و آموزش عالی، بیشتر یک معاونت فرهنگی کم جان با مسئولیتی بیشتر از حوزه ی اختیارات خود بود.
در نخستین روز، دستور بازگشایی سینما ها ، صادر شد و فیلم های ایدئولوژیک «نبرد شیلی»، « z» و بسیاری آثار انقلابی و حتی استعماری (با تدوین و گفتار مجدّد) سینماها را انباشت. دفاتر کمپانی های خارجی در اول سال ۵۸ تعطیل شد و واسطه ها در ساختمان آلومینیوم، گرد هم آمدند. همچنین دفتر مُسفیلم در تهران، مرکز اصلی رفت و آمد این واسطه ها شد.
فیلم خارجی ممنوع شد!!!
در تیر ماه ۱۳۵۸ هنوز فضای باز سیاسی بر مملکت حاکم بود و در سطح فرهنگی و اقتصادی، مبارزه علیه محصولات فرهنگی غرب، ادامه داشت. در جلسه ی مشترک شورای تهیه کنندگان، وارد کنندگان، سینما داران و هنرمندان در تیرماه ۱۳۵۸ تصمیم گرفته شد از ورود هر نوع فیلم خارجی، جلوگیری شود.
پیشنهاد حذف ورود فیلم خارجی، یک شوک بود که مبنای تمام تحوّلات آینده قرار گرفت. در سال ۱۳۵۹ احمد صادق اردستانی رئیس شورای بازبینی فیلم، پروانه نمایش فیلم های ایرانی را که از سال ۵۸ تا ۵۹ اجازه نمایش گرفته بودند لغو کرد و به تعدادی از فیلم های روسی هم اجازه نمایش نداد. در عین حال فیلمسازی جریانی بود که می بایست از نو تاسیس می شد. در بحبوحه ی تعدد مراکز تصمیم گیری این سوال مطرح بود که سینمای ایران چه وظیفه ای دارد و نقش سینما چیست؟ ولی پاسخی نبود!
نخستین جوایز جهانی، پس از انقلاب، از دو جشنواره بلوک شرق، نصیب دو فیلم داستانی شد: «زنده باد… » به کارگردانی خسرو سینایی که برنده ی جایزه ی انجمن مبارزان ضد فاشیسم از جشنواره ی کارلو ویواری چک اسلواکی شد و فیلم «خانه آقای حقدوست» به کارگردانی محمود سمیعی که برنده جایزه جشنواره فیلم بلغارستان شد. همچنین فستیوال های مسکو ، اوبرهاوزن و کشورهای غیر متعهد به سه فیلم « کوره پزخانه» ساخته محمدرضا مقدسیان ، فریده شفایی و منوچهر مشیری و جشنواره کراکو لهستان به «قلعه» ساخته کامران شیر دل جایزه اهدا کردند .در همین زمان تعدادی از فیلم های مستند اجتماعی ، توقیف شد اما در عرصه سینمای داستانی ، «فریاد مجاهد» برای بسیاری از اشکالات غیر سیاسی از جمله نحوه ی حضور زن در سینما، فعلا یک پاسخ داشت: حذف!
تاسیس وزارت ارشاد اسلامی
سال ۱۳۵۹ اعتقاد بر این بود که وزارت فرهنگ و آموزش عالی کارایی لازم را ندارد بنابراین سال ۱۳۶۰ وزارت ارشاد اسلامی تاسیس و حجت الاسلام معادیخواه به وزارت معرفی شد.
فضای باز سیاسی، بیشترین امکان را برای بروز نقطه نظرهای سیاسی در باب نقد فیلم گشود .در فضای ضد آمریکایی دوران انقلاب فرهنگی و بعد از اشغال سفارت، چند فیلم انیمیشن، متاثر از جریان های روز ساخته شد. «آزادی آمریکایی» ساخته کلانتری و مقدم و «تبر» ساخته احمد عربانی شاخص ترین فیلم های این دوره بودند.
اولین فستیوال فیلم جمهوری اسلامی ایران
جنگ فضای عمومی را متاثر ساخته و کشور در هیجان کامل سیاسی بود . در ۲۸ خرداد ۱۳۶۰ نخستین فستیوال فیلم جمهوری اسلامی ایران با نام «میلاد» با دو فیلم «چنین کنند حکایت» اثر محمدرضا اصلانی و سلندر ساخته واروژ کریم مسیحی ، افتتاح شد و تا ۶ تیر ۳۹ مستند ، داستانی و انیمیشن ایرانی به نمایش درآورد ولی به دلیل حوادث سیاسی ، حتی بیانیه ی هیئت داوران ، خوانده نشد.
در این سال ها ، تحت شرایط انقلاب ، تعاونی های سینمایی به وجود آمدند و در سال اول ۱۷ فیلم ساختند . سال ۶۰ و ۶۱ جامعه تحت فشار جنگ و ترور با فیلم های شبه انقلابی و جنگی رو به رو بود . تقریبا همه ی آدم ها ، اسلحه به دست داشتند جز «خانه آقای حق دوست» که نخستین اثر کمدی بعد از انقلاب و محصول صدا و سیما بود.البته در این فیلم نیز آقای حق دوست ، لحظاتی وارد جنگ و گریز های خیابانی می شد.پوران درخشنده ، با ایفای یک نقش کم رنگ در این فیلم صامت، در سینمای پس از انقلاب حضور پیدا کرد.
در دو فیلم «مرز» ساخته جمشید حیدری و «برزخی ها» ساخته ایرج قادری به حمله ارتش های بیگانه به مرز های ایران ، اشاره شد ولی سال ۱۳۶۱ سرآغاز توجه روشن به جنگ ایران و عراق بود . «کیلومتر پنج » ساخته حجت الله سیفی به عنوان بهترین فیلم جشنواره فیلم های هفته جنگ تحمیلی شناخته شد نکته اصلی در این فیلم ها تحوّل بود . در فیلم «باران» کیومرث پور احمد نیز جوانی بی علاقه به ادبیات ، در جبهه متحول می شود.
ورود نیرو های تازه به سینمای ایران
نیرو های تازه ای به ویژه از طریق حوزه، به درون سینما آمدند که در آینده نقش تعیین کننده ای به عهده گرفتند: ملاقلی پور، شادروان، مجیدی، کاسبی، شورجه، شمقدری، بهزاد پور، سجاد پور، هنرمند، شاه حاتمی از فیلم کوتاه شروع کردند .حاتمی کیا، شهریار بحرانی، میر باقری، در حوزه کار بلند سینمایی انجام دادند. برخی نخستین تجربه های خود را در جنگ به دست آوردند. از جمله حاتمی کیا که با دوربین ۸ میلی متری شروع کرد.
از سال ۱۳۶۳ فیلم های جنگی به طور مشخصی روی موضوع جنگ ایران و عراق تمرکز کردند. فیلم های جنگی، عمدتا سه دسته بودند . فیلم هایی درباره تکاوران و ماموریت هایشان به داخل خاک دشمن که از جمله آنها «پایگاه جهنمی» ساخته اکبر صادقی و با شرکت فرامرز قریبیان و جمشید هاشم پور و علی محزون را می توان نام برد و یا در باره ماموریت نیروهای مردمی و سپاه که از جمله آنها «بلمی به سوی ساحل» ساخته رسول ملا قلی پور که با حضور بهزاد بهزادپور می باشد. و نوع سوم از فیلم های جنگی به اثرات جنگ می پرداخت و یا به جنگ اعلام نشده و چریکی و خرابکاری توجه داشت که از جمله این آثار می توان«دو چشم بی سو» محسن مخملباف را مثال زد.
در دو دسته اول از فیلم ها که الگوی هیجان زایی هالیوودی را داشت ماجرا با یک بحران آغاز می شد و در نهایت علی رغم مرگ قهرمانان، بحران به تعادل بدل می گشت. در این گونه آثار خشونت بیداد می کرد و نوعی وابستگی دست و پاگیر به زبان عربی وجود داشت.