تماشاگر با پاهای برهنه وارد سالن می شود، از تشت آبی که به منظور شستشوی پای او در نظر گرفته شده، عبور می کند، مده آ روی زمین نشسته و پاهای او را خشک می کند و در مراسمی آیینی و مقدس، با وردهایی که از زبان مده آ و جیسون می شنود، راهی صندلی اش شده و آماده ی دیدنی نمایشی می شود که او را قرار است تطهیر کند.
اما آیا این اتفاق می افتد؟
نمایشنامه مده آ، نوشته ی معروف اوریپید، با بازی زوج تئاتری، علی حسینی و آنا زارع ، در سالن یکِ خانه ی نمایش مهرگان به روی صحنه رفته است. نمایشی که شب های اول اجرایش را ساعت ۲۲:۳۰ آغاز کرده، به ۲۱:۳۰ تغییر ساعت داده و در نهایت ۱۹:۳۰ شب های پایانی اش را پشت سر گذاشت.
مده آ، بی شک یکی از متفاوت ترین اجراهای این چند سال اخیر است. نمایشی که بر هیچ استوار است و همه ی آن هیچ بر دوش بازیگر است. در بروشور و پوستر این نمایش عنوانین مهم و مرسوم یک اجرای تئاتری دیده نمی شود؛ عنوانینی مانند بازیگر، کارگردان، طراح صحنه، موسیقی، دکور و نور. مده آ تمامی این عناوین را دستخوش تغییر کرده و حتی بسیاری از آنها را حذف نموده است. عنوان بازیگر تبدیل به اجراگر شده، کارگردان هدایت کننده نامیده می شود و دیگر عناصر و عناوین مهم تئاتری کلا حذف شده اند و این خود نشان می دهد ما در این نمایش باید نور، صحنه و موسیقی را که از ملرزومات تئاتر به حساب می آمده اند، حذف کنیم و در عوض به اجراگر و نوع هدایتی که در او صورت گرفته است دقت کنیم.
علی حسینی که خود یکی از دو اجراگر نمایش است، کار هدایت را هم به عهده داشته و با توجه به تعریفی که می توان از هدایت یک اجراگر داشت موفق عمل کرده است. او و آنا زارع به خوبی روی صحنه ظاهر شده و بازی نمی کنند، بلکه اعترافی ر ا اجرا می کنند که توانسته اند با جان و دل درکش کنند و این مهم ترین اتفاقی است که در این نمایش می افتد.
اما در کنار این اتفاق مهم، عناصر دیگر تئاتر نیز توسط اجراگران ساخته می شود که به موسیقی به عنوان نمونه ای از آن می توان اشاره کرد. موسیقی کار به صورت زنده و با پراب های (وسائل شخصی بازیگر) اجراگران ساخته می شود؛ با عصای جیسون و دستبند مده آ و به خوبی تاثیر خود را می گذارد. در سوی دیگر اجراگران از صدای خود بهره ی بسیاری در فراز و فرود دادن به اجرایشان برده اند، صدایی که گاهی ورد می خواند، گاهی با لطافت حرف می زند و گاهی تر چنان رعبی ایجاد می کند که بیننده متحیر می شود.
مده آاجرای مده آ در زمانی حدود نیم ساعت صورت می گیرد که خود جذابیت این اجراست، چراکه با توجه به متفاوت بودن این اجرا با اجراهای مرسوم فعلی تئاتر در کشور، طولانی شدندش مخاطب را پس خواهد زد. در این نمایش که گویا از تیغ سانسور هم گذشته و تغییرات تحمیلی زیادی را هم در طول یک ماهه اجرا پشت سر گذاشته است، ضعف هایی هم دیده می شود که مهم ترینش به مقدمه ی طولانی و پایان یکباره اجرا باز می گردد.
مده آ از پشت درهای بسته ی سالن آغاز می شود، زمانی که یکی از مسئولین اجرا از تماشاگران می خواهد در صورت امکان کفش و جوراب های خود را در بیاورند و پا برهنه به سوی صندلی هایشان بروند و قبل از نشستن نیز پاهایشان شسته می شود. خلاقیتی که بسیار جذاب می نماید و این ذهنیت را برای تماشاگر ایجاد می کند که قرار است در این اجرا سهیم باشد. او وارد می شود، مقدمه ی طولانی نمایش تمام می شود، وارد بدنه ی اجرا می شویم، در نهایت نمایش تمام می شود و تماشاگر خودش را می بیند که فقط ببینده ی این اجرا بوده و سهمی را که فکر می کرد قرار است داشته باشد، نداشته است. در سوی دیگر هر چقدر شروع اجرا مقدمه ای طولانی دارد، نمایش بسیار یکباره قطع می شود، آن قدر یکباره که تماشاگر نمی داند تمام شده یا باید منتظر ادامه ی اجرا و ورود مجدد اجراگرها بماند.
شستن پای مخاطب که در شروع این نمایش جذاب می نماید، کارکرد مورد نظر را ندارد. توقع ما از تطهیر داده شدن، برای ورود به مکانی مقدس است. البته که صحنه ی تئاتر از نظر گروه اجرا مقدس است و باید به آن احترام گذاشت اما وقتی تطهیری آشکار صورت می گیرد، باید مکانی آشکار هم تصویر شده باشد؛ مکانی مانند معبد و یا حتی بستر مده آ و جیسون که زمانی در نظر آنها مقدس بوده است. اما این اتفاق نمی افتد و این تطهیر فقط به منظور مورد اول یعنی کلیت مقدس بودن هر صحنه ی تئاتری صورت می گیرد. تماشاگر مکانی مقدس در این نمایش نمی بیند و چنین تقدسی برایش ساخته نمی شود، بلکه حتی به محض شروع نمایش با نفرین های مده آ و خشم او رو به رو می شود.
البته باید این را هم در نظر گرفت که تغییرات تحمیلی اجرا، شاید اثر این نمایش را کم کرده باشد و امکان دخالت تماشاگر در آن را به حد صفر رسانده باشد. در اجراهای اولِ مده آ، دو ماهیِ زنده، نماد کودکان مده آ در نظر گرفته شده بودند که با مرگ آنها صحنه به یکباره تمام می شد. مرگی که به وضوح جلوی چشم ببینده اتفاق می افتاد شاید این پایان یکباره را می طلبید و ماهی هایی که در حال جان دادن بودند شاید مخاطب را ترغیب به نجات آنها می کردند. اما پس از چند شب اجرا و جایگزینی اجباری دو انار به جای دو ماهی، درک این مشارکت و پایان یکباره از مخاطب گرفته شد. این موضوع را نمی توان به بی توجهی گروه اجرا نسبت داد و قطعا اِعمال کنندگان این تغییرات هستند که نمایش را دچار نقصان کرده و ارتباط مخاطب را با آن کم می کنند.
مده آ نمایشی متفاوت است، نمایشی که مشخص است اجراگرانشان خون دل ها خورده و تمرینات طاقت فرسایی را پشت سر گذاشته اند تا به بار نشسته است و این شاید همان تقدسی باشد که گروه اجرا به آن اعتقاد دارد اما در نشان دادن آن موفق عمل نکرده است.
