درباره نمایش «دروغ»

درباره نمایش دروغ

پُل و آلیس، زوجی از دوستانش، میشل و لورا را به شام مهمان کرده‌اند. همان روز آلیس میشل را با زنی دیگر در خیابان دیده و حس خوبی به شام امشب ندارد. او ماجرای خیانت میشل را برای پل تعریف می‌کند و می‌خواهد مهمانی شام را به هم بزنند، اما برای این قضیه دیر شده و مهمان‌ها سر می‌رسند. در طول مهمانی، آلیس سعی می‌کند سر حرف را باز کرده و میشل را آگاه سازد که از خیانتش باخبر است. او حتی می‌خواهد موضوع را با لورا درمیان بگذارد که با مخالف پل رو به رو می‌شود. پس از مهمانی ذهن آلیس مدام درگیر حقیقت و دروغ زندگی‌اش شده و به پل اصرار می‌کند که اگر خیانتی به او کرده است، لو بدهد. پل تحت تأثیر حرف‌های آلیس راز خودش را بیان کرده و این موضوع باعث رنجش آلیس می‌شود. روز بعد آلیس نیز اعتراف به خیانت کرده و این ماجرا در هزارتویی مدام تکرار شده به طوری که مرز بین دروغ و حقیقت گم می‌شود.

«فلوریان زلر» نمایشنامه نویس محبوب این روزهای کشور ما و البته جهان است و بسیاری از کارهای او همزمان روی صحنه‌اند. او متولد سال ۱۹۷۹ بوده و در فرانسه به دنیا آمده است. وی اولین رمانش را در سن بیست و دو سالگی منتشر کرده و موفق شد جایزه ادبی «هاشِت» را برای این کتاب به دست بیاورد. او به عنوان نمایشنامه نویسی شناخته می‌شود که نمایشنامه‌هایش در سراسر جهان و به تکرار اجرا می‌گردد. گاردین این نمایشنامه نویس را هیجان انگیزترین نمایشنامه نویس قرن می‌داند. وی تا کنون برنده جوایز «بریگادیه» و «مولیر» و همچنین نامزد دو جایزه «تونی» شده است. از نمایشنامه‌های وی می‌توان به «آن سوی آینه»، «دیگری»، «چرخ و فلک»، «آگه بمیری»، «یک ساعت آرامش»، «حقیقت» و سه گانه «مادر»، «پدر» و «پسر» اشاره کرد. نمایشنامه دروغ این نمایشنامه نویس این روزها به کارگردانی «آریان رضایی» و با بازی افشین هاشمی، لادن مستوفی، ارسطو خوش رزم و مژگان خالقی بر روی صحنه سالن استاد ناظرزاده کرمانیِ تماشاخانه ایرانشهر در حال اجراست.

نمایش دروغ هزارتویی پیچیده از حقیقت و دروغ است، طوری که مخاطب و حتی شخصیت‌های نمایش نیز مسیر حقیقت را گم کرده و در پایان نمی‌توانند راست را از دروغ تشخیص دهند. نمایش در ظاهر به رویه‌ای سطحی از زندگی پرداخته است، به این موضوع که آیا این زوج به هم خیانت کرده‌اند یا نه. اما در لایه‌ی زیرین این نمایش جریانی از باورها در حرکت است و نویسنده دنبال مفهومی برای دروغ و حقیقت می‌گردد. دروغ واقعاً چیست؟ آیا دروغ زندگی را حفظ می‌کند یا حقیقت؟ اگر آلیس رازی که در مورد میشل می‌داند را به لورا بگوید زندگی او را حفظ کرده است یا اگر نگوید؟ آیا دروغ نشانه‌ی عشق است یا حقیقت؟ اگر پُل در جواب آلیس حقیقت را به او بگوید عشقش را به آلیس نشان داده یا با دروغ می‌تواند زندگی با او را نگه دارد؟ عمل درست در اینجا چیست؟ گفتن حقیقت یا پنهان کردنش؟

نمایشی چرخشی مدام بین مفهوم دروغ و حقیقت است و به این دو واژه در موقعیت معنا می‌دهد. شاید دروغ تنها در بعضی مواقع دروغ است و در موقعیتی دیگر، مصلحت یا به قول پل مراعات است؛ گاهی حتی می‌تواند لطف هم به حساب بیاید. حقیقت نیز همه جا نجات دهنده نیست و چه بسیارند حقایقی که زندگی انسان‌ها را از بین برده‌اند.

آریان رضایی، که به تازگی کتاب «مونو / شورایی» از او منتشر شد، پیش از این تجربه‌هایی در زمینه تئاتر شورایی داشته است. وی با اجرا بردن نمایش دروغ، دست به تجربه‌ای متفاوت از اجراهای اخیرش زده و در این زمینه نیز موفق عمل کرده است. دروغ نمایشی است که تمام اتفاقات آن با دیالوگ رخ می‌دهد. مخاطب هیچ وقت آلیس را در زمانی که مچ میشل را گرفته، ندیده است، بلکه تنها از زبان او این موضوع را می‌شنود. او هیچ وقت پُل را در حال خیانت به آلیس ندیده و تنها از زبان پل متوجه این اتفاق می‌شود. در این نمایش که تمامی اتفاقات مهم در دیالوگ‌ها جای گرفته، میزانسن و بازی درست بازیگران است که آن را از حوزه شنیداری به دیداری تبدیل می‌کند.

رضایی در طراحی صحنه به صورت مینیمال عمل کرده است. او فضای صحنه را به سه بخش اتاق نشیمن، اتاق خواب و آشپزخانه تقسیم کرده و از بک گراندی تصویری در انتهای صحنه‌ی نمایش استفاده نموده که نشانگر دیگر فضاهای این خانه است. در این نمایش بی شک بخش مهم کار بر دوش بازیگران است. «افشین هاشمی» با بازی بسیار خوب خود، با حرکات دست‌ها، بدن، گردن و میمیک صورت می‌تواند تمام توجه مخاطب را به خود جلب کند. او در نقش مردی ظاهر شده است که زندگی‌اش را دوست داشته و برای حفظ آن مدام مفاهیم ذهنی‌اش از دروغ و حقیقت را تغییر می‌دهد تا به مفهومی برسد که آلیس نیز آن را می‌پذیرد. در این راستا او گاهی دروغ نشانه‌ی عشق دانسته و گفتن حقیقت را چیزی جز خراب کردن روابط نمی‌داند. با عوض شدن برگ در بازی و چرخیدنش به سمت آلیس، او از همسرش می‌خواهد که حقیقت را گفته و با بیان حقیقت به او کمک کند.

نقش مقابل هاشمی را «لادن مستوفی» بازی می‌کند. زنی باهوش و حساس که بر شوهرش تسلط داشته و قلق او را می‌داند. او در نقش آلیس به درستی ابتدا خودش را طرفدار حقیقت نشان داده و با عوض شدن ماجرا، داستان خیانتش را بیان می‌کند؛ خیانتی که گویی بی هیچ عذاب وجدانی شکل گرفته و مانند پل از این بابت شرمسار نیست و مدام حرف عوض نمی‌کند.

نمایش دروغ با جمله‌ی فریبنده و تبلیغاتی‌اش مبنی بر اینکه «مسئولیت دعوای زوج‌ها پس از اجرای نمایش بر عهده‌ی گروه اجرایی نمی‌باشد»، همراه با متنی جذاب، بازی‌هایی روان، میزانسن های درست و طراحی مناسب می‌تواند مخاطب را با خود همراه کند.

سمانه استاد
کارشناسی ارشد کارگردانی نمایش از دانشگاه هنر تهران