درباره نمایش آب و دیگران
نمایش عروسکی از گونه های محبوب در جهان و البته مهجور در ایران است. شاید کمتر کسی بداند که عروسک ها کجا و چه زمانی به وجود آمدند، اما آنچه مسلم است این است که عروسک ها در ابتدا برای مقاصد مذهبی استفاده می شدند. «شامانیسم» علم تحقیق در مورد انسان هایی است که قدرتی مافوق انسانی دارند و به فردی که دارای این علم است، شمن یا شامان گفته می شود. شامانیسم را یکی از عوامل پیدایش نمایش عروسکی می دانند. شمن یا شامان یا رهبر قبیله از غار صدای وحشتناک در می آورده و ماسک می زده، آنگاه به تدریج ماسک ها متحرک شده و عروسک به وجود آمده است. کاهنان داخل بت ها می رفتند و با سر و صدای حرکت، سعی در زنده نگه داشتن بت ها داشتند. رهبران مذهبی در آن دوران ماسک ها و اشکال متحرکی را به عنوان سمبل خدایان خود به کار می بردند و از نوعی صفات مرموز آن ها، مردم را به حل ترس و وحشت نگاه می کردند تا قدرت و نفوذ را برای خود به دست بیاورند و طبعا اسرار و ابهام عروسک ها را با مهارتی تمام حفظ می کردند.
جا افتاده ترین شکل نماش عروسکی در ایران، خیمه شب بازی است که در عین سادگی و بی پیرایگی تاثیرگذار و جالب بوده و اغلب توسط نمایش گران دوره گرد و در حول چند قهرمان به نام های سیاه (مبارک، یاقوت، الماس و …) پهلوان کچل، ورور جادو، پهلوان پنبه، عروس، سلطان سلیم و … به اجرا در آمده است.
این روزها نمایش عروسکی در دنیا به شیوه های مختلف و برای مخاطبان متنوع اجرا می شود، اما در ایران کمی اوضاع متفاوت است. در ایران و در اکثر مواقع از جنبه ی آموزشی نمایش عروسکی، برای تاثیر گذاری بر کودکان استفاده می شود؛ فارغ از اینکه این گونه ی نمایش، به همان میزان جذاب و تاثیرگذار برای بزرگسالان نیز می باشد.
حال «علیرضا ناصحی» هنرمند با سابقه ی تئاتر، گونه ای نمایشِ عروسکی بزرگسال را با عروسک گردانی خودش به همراه هما خداجوی، مرجان نامور آزاد، فرشاد فرهادپور، مرتضی فرجی، مرتضی حسینی، امیر نقدعلی بر صحنه پلاتو نمایشِ تئاتر شهر آورده است.
ناصحی دانش آموخته ی کارشناسی نمایش با گرایش بازیگری است که در زمینه های مختلفی از جمله بازیگری تئاتر، سینما، تلویزیون و همچنین گویندگی فعال است. از جمله کارهای او می توان به بازی در فیلم های سینمایی «عروس خوش قدم»، «زندگی »، «جوجه اردک من» و همچنین بازی در نمایش های «دیده بان»، «باغ دلگشا» و «مرغ باران» اشاره کرد. او که اجراهای بسیاری در خارج از ایران داشته، گویندگی عروسک های «لعبت» در برنامه ی «دیو و دلبر» و «فرسوس و خوشخواب» در فیلم سینمایی «شهر موش های »۲ را نیز بر عهده داشته است.
نمایش آب و دیگران درباره آقای «کفِ پا» است که برای تمیزی خود و جلوگیری از خشک شدن دوستش، گُل، نیازمند آب است و بدین منظور برای یافتن آن به هر سویی می رود. بر سر آب در جهان جنگ برپا شده و سرزمین ها رو به خشکسالی می روند. آقای کف پا اما ناامید نشده و همچنان به جستجویش ادامه می دهد.
نمایش در مورد معضلی صحبت می کند که مدت هاست گریبان نه تنها ایران، بلکه دنیا را گرفته است. درباره این معضل بسیار صحبت شده، اما در حیطه عمل هنوز اتفاقی نیافتاده است. با شروع ِفصل گرما، شعارهای صرفه جویی در مصرف آب، تمام بیلوردهای شهری را فرا گرفته، اما این شعارها اثری بر مصرف خانگی، کشاورزی و صنعتی نگذاشته است.
این تبلیغات اثر ندارد چراکه فقط یک شعار را تکرار می کند؛ اینکه معضل آب جدی است و باید صرفه جویی کرد. رفتار مردم در این سال ها نشان داده که این شعار کارکرد مناسب خود را نداشته و باید به روشی دیگر مردم را با آینده ی این بحران رو به رو کرد. کاری که علیرضا ناصحی در قالب نمایش، با داستانی متفاوت و اجرایی متنوع سعی در انجام آن دارد.
او برای انتقال این نگرانی، از نمایش عروسکی بهره برده است. عروسک های این نمایش با بدن بازیگر ساخته شده، بدین شکل که بازیگر قسمتی از بدنش را به عنوان عروسک معرفی کرده و همزمان آن را عروسک گردانی نیز می کند. در واقع عروسک گردانان این نمایش به نوعی خود بازیگر آن نیز هستند. جان دادن به موجودی بی جان یکی از ویژگی های اصلی نمایشِ عروسکی است. از مهارت های عروسک گردان این است که چنان از روحِ خود در جسم عروسک بدمد تا مخاطب عروسک را به عنوان کنشگرِ نمایش بپذیرد. در نمایش آب و دیگران عروسک گردان باید بتواند قسمتی از بدنش را به عنوان عروسک معرفی کرده و مخاطب را متقاعد سازد تا این بخش از بدن او را به عنوان شخصیت نمایشی پذیرفته و با آن ارتباط برقرار کند، اتفاقی که به درستی نیز انجام می شود.
در این نمایش «آب» گنجی است که شخصیت اصلی به دنبال آن است؛ گنجی که بر سر آن جنگ ها درگرفته و با نایاب شدنش، زندگی به سوی نیستی در حرکت است. ناصحی علاوه بر خلاقیت در قصه پردازی، در اجرا نیز از حداقل ها به شکلی کاربردی استفاده کرده است. از جمله این خلاقیت ها می توان به عروسک های نمایش اشاره کرد که با مواد بازیافتی تهیه شده و نشان می دهد گروه نمایش در اجرا نیز در راستای موضوعی که از آن حرف می زند یعنی محیط زیست، عمل کرده است.
نمایش آب و دیگران که پیش از این نیز با نام «کمانچه، آب و دیگران» اجرا شده بود، عمری پنج ساله دارد. اولین اجرای این نمایش در سال ۹۳ بوده و پس از اجرا در برخی کشورها از جمله هندوستان، همچنان به روی صحنه می رود. این ویژگی، نمایش آب و دیگران را از یک بار مصرف بودن خارج کرده است. ارزشی که در این نمایش مورد بررسی قرار می گیرد و شیوه ی اجرایی آن، باعث شده این نمایش مدت دار شود و تاریخ انقضایش با سی شب اجرا به سر نرسد.
از مهم ترین ویژگی های نمایش آب و دیگران کمترین وابستگی اش به دیالوگ و تماما تصویری بودن آن است. موضوعِ جهانی و زبانِ تصویری این نمایش می تواند با هر مخاطبی در هر کجای دنیا ارتباط برقرار کند. این نمایش قابلیت اجرا در نسخه های مختلف بزرگسال و کودک را دارد. ناصحی با تغییراتی در کاراکترها و موسیقی و امکان افزدون یا کاستن دیالوگ بدون خدشه وارد کردن به اصل داستان، انعطافی در نمایشش به وجود آورده که بتوان آن را به کرات، در دوره های زمانی مختلف و برای انواع مخاطبان به صحنه برد.
برای نوشتن مقدمه این متن، از مطالبِ سایت «خانه نمایش کودک» استفاده شده است.
