خوشبختانه امروزه روشهای تربیتی و آموزشی متنوعی در جهت مراقبت و حفاظت از سلامت روحی و عاطفی کودکان وجود دارد. سلامت عاطفی موضوعی پیچیده و قابل توجه در رشد کودک است، این امر کمک میکند تا فرزند شما به هنگام بالغ شدن بتواند احساسات و حالات روحی خود را با شما درمیان بگذارد. با آرادمگ همراه باشید.
والدین وظیفه دارند در هر سنی بر احساسات فرزند خود نظارت داشته باشند و آنها را تشویق کنند تا حالات روحی خود را با آنها در میان بگذارند. روشها و راهکارهای پرورش فرزند، تکنیکهای آموزش نظم و… از مواردی هستند که والدین با توجه به آنها فرزندان خود را قوی و با اعتماد به نفس بار میآورند.
افرادی که از سنین کودکی با اعتماد به نفس و ذهنی قدرتمند رشد کرده و بزرگ می شوند تبدیل به افرادی سالم می شوند که در رویارویی با چالشهای زندگی موفق عمل میکنند. در ادامه به تحلیل نکاتی میپردازیم که در سلامت روحی و عاطفی کودکان مؤثر واقع میشوند.
به فرزندانتان بگویید دوستشان دارید
اعمال و رفتار والدین این موضوع که به فرزندان خود علاقهمند هستند را ثابت میکند اما برخی اوقات ضروری است که با کلمات این احساس را بیان کنید. شنیدن جمله «دوستت دارم» برای فرزند شما امری مهم است. این موضوع در آینده به آنها کمک میکند تا بتوانند احساسات خود را با دیگران درمیان بگذارند.
هرچند وقت یکبار اجازه دهید فرزندتان این جمله را از شما شنیده و اطمینان حاصل کند که شما به اندازه اعمال و رفتارتان او را دوست دارید. به عنوان مثال قبل از خواب شبانه با گفتن جمله دوستت دارم خوابی خوش برای فرزندتان آرزو کنید یا هنگامی که فرزند شما از موضوعی عصبانی یا ناراحت است این جمله می تواند حال روحی او را بهتر کند.
در طول روز با کودکان خود گفتگو کنید
یکی از عوامل مهم در جلب اعتماد کودکان، گفتگویی با کیفیت و مؤثر با آنهاست. در طول روز در مورد مسائل مختلف با کودک خود صحبت کنید. از او بخواهید روزی که گذرانده است را برای شما شرح دهد و با توجه و دقت بسیار به صحبتهایش گوش دهید. در انتهای مکالمه مطلب یا نکته مهمی از حرفهایش را بیان کرده و بر روی آن تأکید کنید.
سعی کنید سؤالاتی بپرسید که جواب آنها به بله یا خیر ختم نشود. به عنوان مثال به جای سؤال «روز خوبی داشتی؟» میتوانید از این جمله استفاده کنید «هیجان انگیزترین یا خندهدارترین اتفاقی که امروز در مدرسه پیش آمد چه بود»
زمانی که شما وقت بیشتری را با کودک خود میگذرانید به مرور زمان باعث ایجاد اعتماد درکودک می شوید؛ در آینده نیز این اعتماد ماندگار خواهد شد و فرزند شما مسائل خود را با شما درمیان خواهد گذاشت.
برخی از کودکان ممکن است علاقه زیادی به گفتگو نداشته باشند. در این مواقع آنها را مجبور به صحبت کردن نکنید بلکه به آنها اطمینان بدهید که در صورت نیاز شما از صحبت کردن با آنها خوشحال خواهید شد.
روابط خانوادگی را محکم تر کنید
زمانی که همه اعضای خانواده برای مناسبتهای مختلف درکنار هم باشند این امر به کودک احساس ثبات و امنیت میدهد. یکی از توصیهها در این زمینه گذراندن وعدههای غذایی در کنار اعضای خانواده است به این معنی که در وعدههای صبحانه، نهار و شام حتی الامکان در کنار یکدیگر باشید.
برنامههایی برای تعطیلات آخر هفته هماهنگ کنید تا بتوانید در کنار دیگر اعضای خانواده از تعطیلات لذت ببرید.
به علایق فرزندانتان احترام بگذارید
در مورد علایق فرزندتان کنجکاو باشید و تلاش کنید کارها و تفریحاتی را بر اساس علایق آنها برنامهریزی کنید. به عنوان مثال اگر فرزند شما به ورزش علاقه دارد شرایطی را مهیا کنید تا به همراه او به دوچرخه سواری یا بازیهایی با توپ بروید.
یکی از نکات مهم در این زمینه توجه به علاقه شخصی کودک است. شما باید به او اجازه دهید تا شخصا فعالیت یا سرگرمی موردعلاقه خود را انتخاب کند. این نکته را به خاطر داشته باشید که این اهمیت دادن به معنای پذیرفتن هر امری نیست بلکه شما باید به کودک خود بیاموزید که خواستهها و نیازهایی معقول داشته باشد.
از کودک خود بخواهید در مورد مسائل دشوار با شما صحبت کند
کودک را تشویق کنید تا در موقعیتهای سخت و بحرانی به شما اعتماد کرده و صحبت کند. توجه به این امر ضروری است زیرا اگر کودک در دوران طفولیت نتواند موقعیتهای دشوار را پشت سر بگذارد در آینده دچار مشکلات روحی و جسمی بسیاری می شود.
با گفتگو با کودک و پرسیدن سؤالهای مهم و اساسی میتوانید به درون ذهن او رخنه کرده و نسبت به حالات احساسی او آگاه شوید.
به مرزها و حریم خصوصی فرزندتان احترام بگذارید
گاهی اوقات فرزند شما نمیتواند برخی از مسائل را با والدینش درمیان بگذارد، در این مواقع شما نباید تهاجمی برخورد کنید و آنها را مجبور کنید که به شما اعتماد کنند. اگر فرزندتان با شخص قابل اعتماد دیگری در خانواده یا بستگان مانند خاله یا دایی ارتباط نزدیکی دارد اجازه دهید تا مسائل خود را با آنها بیان کند.
رعایت کردن مرزها و حریم شخصی کودک یکی از عوامل مهم در سالم نگه داشتن روح و روان آنهاست.
انواع حالات و شرایط احساسی را برای کودک خود شرح دهید
به کودک نوپا و کم سن خود در یادگیری احساسات کمک کنید. زمانی که کودک شروع به صحبت کردن میکند این فرآیند را شروع کرده و با آموزشهای مختلف انواع احساسات از قبیل خشم، شادی، غم، ترس و… را به آنها آموزش دهید.
در هنگام ناراحتی و عصبانیت به کودک آموزش دهید تا دلیل این احساس خود را بیان کند
برخی از کودکان در هنگام ناراحتی و عصبانیت به راحتی نمیتوانند احساس خود را بیان کنند و به همین دلیل رفتارهایی پرخاشگرانه یا نابهنجار از خود نشان میدهند. والدین با راهنمایی و گفتگو با کودک می توانند به آنها آموزش دهند تا چگونه احساسات خود را بیان کرده و از عواقب آن هراسی نداشته باشند.
همچنین آموزش این نکته که در چه مکانهایی بیان احساسات مناسب یا نامناسب است نیز ضرورت دارد. بهعنوانمثال شما میتوانید به کودک آموزش دهید که در یک مکان عمومی نباید عصبانیت خود را به صورت شدید و نامناسب بیان کند؛ در این مواقع شما می توانید از کودک بخواهید تا دلیل عصبانیت خود را با شما درمیان بگذارد.
بر روی رفتار و احساسات خود مدیریت داشته باشید، کودکان شما را الگوی خود قرار میدهند
افراد در سنین کودکی به تمام رفتارها و واکنشهای والدین توجه کرده و از آنها الگوبرداری میکنند. یکی از نکات قابل توجه در پرورش کودکی سالم از نظر روحی، مراقبت از او در برابر اعمال و رفتار والدین است.
در هنگام عصبانیت رفتارهای نابهنجار از خود نشان ندهید، در حضور کودک با همسرتان مشاجره لفظی و فیزیکی نداشته باشید، در هنگام ناراحتی شدت احساسات خود را درحضور فرزندتان کنترل کنید.
تا زمانی که کودک به مرحلهای برسد که به تنهایی بتواند مسائل را از هم تفکیک کند، والدین باید نظارت سختی بر روی اعمال، رفتار و احساسات خود داشته باشند. علاوه بر این موضوع شما موظف هستید هر زمان که به آرامش رسیدید برای کودک دلیل ناراحتی یا عصبانیت خود را توضیح دهید. به عنوان مثال میتوانید از جملاتی مانند این عبارت استفاده کنید «مامان روز بدی داشته و باید نفس عمیقی بکشه تا احساسات بد و ناراحت کننده از ذهن مامان بیرون برن».
مسئولیت پذیری و همدلی را به فرزندتان بیاموزید
در شرایط و موقعیتهای لازم به فرزندتان آموزش دهید که چگونه میتوانند با دیگران همدلی کنند یا مسئولیتپذیر باشند. درواقع شما به آنها میآموزید که چگونه کارها و رفتارهای آنها بر دیگران تأثیرات مثبت یا منفی دارد.
به عنوان مثال اگر کودک از مهدکودک یا دوستانش اسباب بازی میدزدد شما با آموزشهای مفید او را متوجه میکنید که این کار او ناپسند و ناراحت کننده است. اگر فرزند شما دوستش را ناراحت کرده با آموزش مسئولیتپذیری از او میخواهید که از دوست خود عذرخواهی کرده و مسئولیت کار خود را بپذیرد.
کودک را از ابراز احساسات منفی منع نکنید
کودکان باید احساسات مختلفی را تجربه کنند تا بتوانند در موقعیتهای متفاوت به درستی عمل کنند. احساسات منفی مانند عصبانیت، غم، حسادت و ناامیدی بسیار مهم هستند و بهیچوجه نباید کودک را به خاطر این احساسات سرزنش کرد.
باید به آنها آموزش داد که این قبیل احساسات طبیعی هستند و ما می توانیم با استفاده از راهکارها آنها را کنترل کنیم. به عنوان مثال شما می توانید به کودک آموزش دهید که برای ابراز عصبانیت لازم نیست چیزی را بشکند بلکه با مطرح کردن موضوع با والدین و گفتگو با آنها میتواند به آرامش برسد.
به کودکان خود توضیح دهید که گریه کردن یا صحبت کردن در مورد مسئلهای که او را غمگین یا عصبانی کرده به آنها کمک میکند تا احساس بهتری داشته باشند. درواقع کودکان باید غم و اندوه را تجربه کنند تا با واقعیتِ احساسات روبرو شده و راههای مقابله با آنها را بیاموزند.
به فرزندتان آموزش دهید تا چگونه در مقابل استرس و اضطراب راه حلی مناسب پیدا کند
این اطمینان را به فرزند خود بدهید که استرس و اضطراب واکنشهایی طبیعی هستند و در این مواقع باید خونسردی خود را حفظ کرده و به دنبال راه حل باشند. با آنها همراه شوید و راهحلهایی مفید برای مشکلات آنها با کمک خودشان پیدا کنید. به آنها اطمینان بدهید که در شرایط سخت در کنارشان هستید و همیشه آماده کمک به آنها هستید.
به علائم ناشی از اضطراب و نگرانی توجه کنید
بعضی از کودکان احساسات خود را در مواقع نگرانی و اضطراب بیان نمیکنند، والدین وظیفه دارند در این مواقع به علائم فیزیکی ناشی از استرس و اضطراب در فرزندشان توجه کنند و به آنها در رفع مشکل کمک کنند.
علائمی مانند پرخوری یا بیاشتهایی، شکایت و اعتراض داشتن نسبت به همهچیز، خشم و پرخاش بیش از اندازهی معمول، دوری کردن از والدین یا دوستان، بیخوابی یا خواب بیش از اندازه و… مواردی هستند که باید والدین به آنها توجه کنند.
اعتماد به نفس را در کودکان افزایش دهید
اعتماد به نفس یکی از اصلیترین جنبههای سلامت روحی و عاطفی است. اگر به کودک طریقه داشتن اعتمادبهنفس و افزایش آن آموزش داده شود در آینده او تبدیل به فردی مستقل و محکم خواهد شد. اعتمادبهنفس سبب می شود تا فرد احساسات خود را مدیریت کرده و در برابر مشکلات زندگی با مهارت و درایت عمل کند.
یکی از راههای ایجاد اعتماد به نفس در کودک سپردن وظیفهای به اوست. این امر سبب می شود تا کودک حس کند مهم است و توانایی انجام وظیفه محول شده را دارد. بعد از انجام کاری که به عهده کودک سپردهاید او را مورد تحسین و تشویق قرار دهید تا اعتماد به نفس ایجاد شده افزایش پیدا کند.
والدین باید بر سر تربیت کودک به صورت منسجم و هماهنگ عمل کنند
برای تربیت کودک و تنظیم قوانین لازم بهتر است والدین با یکدیگر هم نظر و موافق باشند. کودکان در صورتی به قوانین خانه و رعایت موارد لازم اهمیت میدهند که والدین در انجام آنها متحد و هم نظر باشند. اختلاف والدین در تربیت فرزند سبب می شود تا اختلالات بسیاری در شخصیت و پرورش کودک ایجاد شود.
والدین انتظار دارند تا فرزندانشان از آنها به اصطلاح حرف شنوی داشته باشند، این امر در صورتی امکان پذیر است که والدین نیز از قوانین و موارد وضع شده در خانه پیروی کنند. به عنوان مثال اگر بیان کردن برخی کلمات در خانه ممنوع است، والدین نیز وظیفه دارند از این قانون پیروی کرده و با کودک خود همراه شوند.
استفاده از تلفن همراه و بازیهای رایانهای را محدود کنید
متأسفانه امروزه بسیاری از والدین نظارت درستی بر استفاده کودکان از تلفن همراه و بازیهای رایانهای ندارند. قوانین سخت و محکمی را برای استفاده از این موارد وضع کنید و اجازه ندهید تا فرزندتان زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون، بازیهای مخرب رایانهای یا استفاده از تلفن همراه کند.
در زمان طفولیت با خواندن کتاب برای کودک به او آموزش دهید که کتاب خواندن تأثیرات مثبتی در زندگی آنها دارد. جایگزین کردن کتاب و فعالیتهای متنوع آموزشی در برنامه روزانه کودک باعث میشود به طور ناخودآگاه از فضاهای غیرواقعی و بیاهمیت فاصله گرفته و جذب سرگرمیهای جذاب و آموزنده شود.
این نکته به این معنا نیست که کودک را به طور کلی از بازیها یا تماشای تلویزیون منع کنید بلکه با اختصاص دادن زمان و مکان مشخص برای اینگونه از فعالیت ها نظارت بیشتری بر کودکان خود خواهید داشت و در سلامت روان آنها مؤثر واقع می شوید.
تنبیه و تشویق را به شکلی منطقی و مطلوب اعمال کنید
روشهایی منطقی برای تشویق و تنبیه درنظر بگیرید. برای هرکار کوچک خوب و مفیدی که کودک انجام میدهد تشویق را درنظر بگیرید و اعتماد به نفس او را افزایش دهید. در مقابل قوانین وضع شده برای تنبیه نیز بسیار اهمیت دارند، اما روشهای تنبیهی باید بسیار محتاطانه انتخاب شوند تا موجب آسیبهای روحی در کودک نشوند.
به عنوان مثال اگر کودک باید در طول هفته اتاق خود را مرتب کند و از انجام این کار خودداری میکند شما میتوانید این تنبیه را برای او در نظر بگیرید که تماشای تلویزیون را برای او منع کنید. هدف شما از تنبیه اصلاح رفتار کودک است و بهیچوجه نباید تنبیه به کودک صدمه روحی و جسمی شدید وارد کند.
به فرزند خود بیاموزید تا به خود اهمیت داده و از خود مراقبت کند
مراقبت از خود یکی از جنبههای مهم در سلامت عاطفی و روانی هر شخصی است. والدین باید در زمان مناسب این امر مهم را به کودکان خود آموزش دهند. مراقبت از خود جنبههای متفاوتی دارد، آموزش اختصاص دادن زمانی مشخص به تفریحات و سرگرمیهای موردعلاقه، آموزش بهداشت فردی و… از مواردی هستند که در مراقبت از خود مفید واقع می شوند.
به فرزندان خود بیاموزید که اختصاص دادن وقت برای مراقبت از روح و جسم اهمیت بسیاری دارد و نباید از آن غافل شد.
اجازه دهید کودکتان از اشتباهات خود درس بگیرد
کودک را به خاطر اشتباهاتش سرزنش نکنید بلکه به او آموزش دهید تا از اشتباهات خود درس بگیرد. به فرزندتان این اطمینان خاطر را بدهید که به او اعتماد دارید تا بتواند برای بیان اشتباهاتش نزد شما بیاید. در این زمان شما با استفاده از راهکارهای تربیتی و آموزشی میتوانید جنبههای منفی و اثرگذار اشتباه کودک را بیان کرده و به او کمک کنید تا نکتههای مهم از آن اشتباه را بیاموزد.
کودک خود را تشویق کنید تا با ترسهای خود روبرو شود
کودکانی که از ترسهای خود مخفی میشوند و از رویارویی با آنها حذر میکنند در آینده کمبود اعتماد به نفس پیدا میکنند. به عنوان مثال اگر کودک شما از تاریکی می ترسد یا از ارتباط گرفتن با افراد جدید خودداری میکند؛ با راهکارهایی متفاوت به او آموزش دهید تا قدمی هر چند کوچک در راه مقابله با ترسهای خود بردارد.
کودک را به خاطر شجاع بودن تشویق کنید تا او مطمئن شود که فردی توانا و شجاع است و می تواند با ترسهای خود روبرو شده و از آنها بگذرد.
برای ایجاد و رشد عزت نفس در شخصیت کودک تلاش کنید
رشد عزت نفس در سلامت روح و روان کودک نقش مهمی دارد. در ابتدا والدین باید عزت نفس را در خود ایجاد کرده یا افزایش دهند، در این صورت است که می توانند در افزایش عزت نفس در کودکان نقش داشته باشند.
روشهای بسیاری برای ایجاد عزت نفس در کودکان وجود دارد. تعریفهای اضافی و غیرواقعی کمکی به عزتنفس فرزند شما نمیکند، اگر میخواهید فرزند خود را ستایش کنید بهتر است از کلمات و جملاتی واقعی و منطقی استفاده کنید. از تعاریف اغراق آمیز دوری کنید و به جای آن تلاشها و فعالیتهای مفید کودک را ستایش کنید.
ایجاد استقلال در کودک نیز از روشهای مؤثر در ایجاد عزت نفس است. همانطور که اشاره شد سپردن مسئولیتها و کارهایی که کودک قادر به انجام آنهاست می تواند عزت نفس و اعتماد به نفس او را افزایش دهد.
انتظارات نامعقول از فرزند خود نداشته باشید
انتظارات نامعقول سبب میشوند فرزند شما از تلاشهای مکرر در این راه خسته و سرخورده شود. از فرزندان خود انتظار به کمال رسیدن نداشته باشید؛ درواقع شما موظف هستید به کودکان خود بیاموزید که نیازی نیست تا در انجام هر کاری بهترین باشند. شما تنها وظیفه دارید به فرزندتان کمک کنید تا نسبت به قبل در انجام کارها و فعالیتهای مفید بهتر عمل کنند.
پاسخ دهید