آیا داروهای هوشمند عمل می‌کنند؟ تاثیر این داروها روی مغز چیست؟

این روزها برای هر چیزی دارویی تبلیغ می‌شود که نیاز به هیچ نسخه پزشکی ندارد در این میان دانش‌آموزان و دانشجویان یکی از بهترین طعمه‌ها برای فروش قرص‌های افزایش عملکرد مغز هستند اما نکته‌ای که بسیار اهمیت دارد این است که آیا این داروها واقعاً عمل می‌کنند؟ و اگر نتیجه‌بخش هم باشد به چه قیمتی ما حاضر به مصرف آن‌ها هستیم؟ اگر شما هم سؤالات زیادی در این خصوص دارید با ما همراه باشید.

اگر به دنبال عملکرد بهتر مغزتان هستید، گزینه‌های زیادی دارید. می‌توانید با بهتر خوابیدن، سرمایه‌گذاری در آبمیوه گیری یا صرف زمان در یک سالن ورزشی مناسب شروع کنید. یا اگر محدودیت زمانی دارید، می‌توانید یک مشت قرص مصرف کنید. آمفتامین، در فرم آدرال، سال‌هاست که توسط مردم مصرف شده است، همانند ریتالین و داروهای جدیدتر مانند ویوانس و پروویجیل (مدافینیل)، هر یک با مجموعه خاصی از عوارض جانبی خودشان. همه این داروها نیاز به نسخه دارند که دسترسی به آنها را تا حدی محدود می‌سازد.

اما در سال‌های اخیر، با توجه به اشتیاق جوامع آنلاین وسواس و وضعیت اقتصادی که محرک مغز پرمشغله است، نوع جدیدی از نوتروپیک (بهبود دهنده ادراک و حافظه) توجه زیادی را به خود جلب کرده است: برخی از این نوتروپیک ها همانند داروهای راکتام در اکثر پمپ بنزین‌ها قابل خرید هستند. سوالی که در مورد همه این داروها مطرح می‌شود – با نسخه و بدون نسخه – این است که: آیا واقعاً عمل می‌کنند؟ و اگر عمل می‌کنند، برای چه منظور و برای چه کسانی؟ برای سؤالات این هفته، ما به تعدادی از کارشناسان برای بررسی این موضوع مراجعه کردیم.

نیکول وینسنت

مدرس ارشد در نوآوری بین رشته‌ای در دانشگاه فناوری سیدنی و همکار افتخاری در فلسفه در دانشگاه مک کواری

داروها هوشمند عمل می‌کنند و افراد زیادی از آنها استفاده می‌کنند. منظورم داروهایی نیست که شما از یک فروشگاه اینترنتی خریداری می‌کنید که ادعا می‌شود در دره سیلیکون با اسامی ارزشمند مانند Startup HD یا Turbo Snort مستقر است. پول خود را هدر ندهید. بسته‌های نوتروپیک جعلی، فنیل پیراستام‌ها و سایر وانمود‌کننده‌هایی را که برچسب‌هایی مانند نوتروپیک، تقویت کننده شناختی، داروی هوشمند و غیره دارند را فراموش کنید. شواهد کمی در مورد اینکه این محصولات کار می‌کنند، وجود دارد و یا شواهد خوبی در این زمینه وجود ندارد. اینها طرح‌های درآمدزایی هستند. هیچ مطالعه علمی معتبر و تکرار شده‌ای از این ادعاها حمایت نمی‌کند.

وقتی می‌گویم داروهای هوشمند کار می‌کنند، در مورد اقدام واقعی صحبت می‌کنیم: مدافینیل، متیل فنیدات، دکستروآمفتامین و شبه افدرین ها (تا حدی کمتر شایع هستند) و همچنین پاراستامول، کدئین و محدوده‌ای از داروهای دیگر که ما معمولاً به عنوان درمان بیماری‌ها و اختلالات در نظر می‌گیریم.

هیچ دارویی برای باهوشی وجود ندارد

ولی یک نکته بسیار مهم وجود دارد که باید به خاطر سپرد: هیچ دارویی وجود ندارد که هنگام مصرف، شما را باهوش سازد. آنچه که داروهای هوشمند را داروهای هوشمند می‌سازد، چیزی است که آنها مردم را قادر به انجام آن می‌کنند. در حالت کلی، داروهای هوشمند موادی هستند که هنگام مصرف ما را قادر می‌سازند تا کارهای ارزشمندی انجام دهیم که در غیر اینصورت قادر به انجام آنها نخواهیم بود. مخصوصاً، آنچه که برای افراد جالب توجه به نظر می‌رسد، زمانی که از داروهای هوشمند صحبت می‌شد، مواردی از قبیل توانایی برای بیدار ماندن و تیزبینی و تمرکز بیشتر برای مدت طولانی یا کار کردن با سرعت و کارایی بیشتر می‌باشد.

زمانی که توانایی برای انجام این کارها به عنوان نشانه‌ی هوشمندی در نظر گرفته می‌شود – یا زمانی که استفاده از این توانایی منجر به اکتساب چیزها یا کیفیت‌هایی می‌شود که به عنوان نشانه‌های هوشمندی در نظر گرفته می‌شوند – در این صورت این داروها را داروهای هوشمند می‌نامیم.

نمونه‌ای از داروهای هوشمند موجود

از میان رایج‌ترین محرک‌های سیستم عصبی مرکزی می‌توان به متیل فنیدات (با نام مستعار ریتالین)، دکستروامفتامین (در ترکیب با لواامفتامین، آدرال نامیده می‌شود)، لیزدگزامفتامین (با نام مستعار ویوانس) و مدافینیل (با نام پروویجیل که در کل شامل مدالرت، مداویجیل، آلرتک و سایر موارد می‌باشد) اشاره کرد. این محرک‌های CNS همگی در واقع می‌توانند به عنوان داروهای هوشمند طبقه‌بندی شوند. و به این ترتیب کار می‌کنند که می‌توانند افراد را قادر سازند تا برخی از کارهای ذکر شده در بالا را انجام دهند. ولی آیا انجام این موارد، با ارزش است؟

در دهه‌ای که من بر روی موضوع تقویت شناختی کار کردم، افزایش چشمگیری در علاقه‌مندی عمومی، دانش و استفاده از داروهای هوشمند وجود داشت. ما در نقطه‌ای از تاریخ بشر قرار داریم که به ندرت از سایر افراد و بنابراین خواسته‌های آنها جدا می‌شویم. و این واقعیت که اکثر ما از هر جا و مکانی در هر زمانی می‌توانیم طوری که می‌خواهیم کار کنیم، به این مفهوم است که ما تمام وقت در همه جا کار می‌کنیم. همه ما برای شغل و/یا قراردادها و/یا بورسیه‌های تحصیلی و/یا مدارک تحصیلی در کالج با هر فردی در سرتاسر این سیاره که به دنبال فرصت‌های مشابه هستند، رقابت می‌کنیم.

جوامع رقابتی عاملی برای گرایش به داروهای هوشمند

در این بافت جدید، چه کسی نمی‌تواند از تأثیرات داروهای هوشمند بهره‌مند شود؟ ما فقط می‌توانیم انتظار این روند را در افزایش علاقه‌مندی و استفاده از داروهای محرک CNS برای رشد داشته باشیم. از این گذشته، خواه به‌واسطه کمیابی طبیعی یا به دلیل اینکه دولت‌های مدرن به عنوان اقتصاددان‌های بازار سرمایه‌داری فعالیت می‌کنند، همه ما در جوامع رقابتی به هم پیوسته زندگی می‌کنیم و بنابراین احتمال دارد که همه ما بتوانیم از داشتن مزیتی نسبت به بقیه بهره‌مند شویم. نکته مهم‌تر اینکه، می‌دانیم که حداقل برخی از همکاران و رقبای بالقوه ما از این داروها برای به دست آوردن مزیتی استفاده می‌کنند.

این یک واقعیت حساس از نحوه‌ی شناخته شدن گروه خاصی از داروها به عنوان داروهای هوشمند است. زیرا جوامع شایسته‌سالاری (یا به ترجیح شما، رقابتی) بدن‌ها، مغزها و ساعات با ارزش زندگی‌هایمان را تبدیل به سلاح کرده‌اند. ما در روز به زمان بیشتری نیاز داریم تا برای کار در دسترس باشیم و برای بقا و رقابت، باید توانایی استفاده بهتر از وقت کمتر با ارزشی را که داریم، داشته باشیم. من تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا واقعاً به این مفهوم است که این داروها باید به عنوان داروهای هوشمند تصور شوند، را بر عهده شما می‌گذارم.

نکته دوم من این است که اگر شما موافق باشید که آنچه که یک چیز را به داروی هوشمند واقعی تبدیل می‌کند، چیزی است که شما را به انجام انواع کارهایی که در بالا ذکر کردم، قادر می‌سازد – مانند برای مدت طولانی بیدار ماندن، هوشیار ماندن، و لذت از کارتان، بنابراین دلیل مثبتی برای تداوم این کار دارید، همانند نادیده گرفتن حواس پرتی‌ها به همان دلیل و به خاطر سپردن و به یادآوری بهتر چیزها – من صادقانه درک نمی‌کنم که چرا محدوده‌ای از داروهای دیگر یا موارد غیر دارویی نیز در این لیست قرار ندارند.

کلاه‌برداری درآمدزا

همه ما به چنین مصرف‌کننده‌های داروهای هوشمند معتاد تبدیل شده‌ایم که زمانی که از ما خواسته می‌شود تا آنها را پیدا کنیم، متوجه نمی‌شویم که چه چیزی درست در جلوی ماست و زمان خود را صرف جستجو برای چیزهای جدیدتر، ترجیحاً با برچسب‌های نوتروپیک یا تقویت‌کننده شناختی یا داروهای هوشمند چسبانده شده بر روی شیشه‌های دارو می‌کنیم. با این حال، اینها همان داروهایی نیستند که شما به دنبال آنها هستید. اگر بر روی بسته، نوتروپیک نوشته شده باشد، احتمال دارد که یک کلاه‌برداری درآمدزا باشد. داروهایی که شما می‌خواهید، احتمالاً همان‌هایی هستند که پیش از این استفاده می‌کردید و به شدت مظنون هستم (به عنوان نمونه، کافئین). داروهایی که هنوز از آنها استفاده نکردید، به این علت که دستیابی به آنها بدون نسخه پزشک غیرقانونی است یا به این علت که عوارض جانبی پزشکی خطرناکی دارند، موضوع دیگری است.

اگر فکر می‌کنید، اختلال کمبود توجه بیش فعالی دارید، زمانی را برای یادگیری در مورد شرایط، علائم، درمان‌های بالقوه و تأثیرات بالقوه و عوارض جانبی‌شان صرف کنید. سپس، به بهترین روان‌پزشکی که می‌توانید پیدا کنید، مراجعه کنید و با کمک آنها تشخیص دهید که آیا واقعاً شرایط ابتلا به اختلال کمبود توجه بیش فعالی را دارید و آیا می‌توانید واقعاً از درمان با داروهای غیرقانونی بهره‌مند شوید. البته ممکن است متوجه شوید که واقعاً در اوج فعالیت خود قرار دارید و از این داروها بهره‌مند نخواهید شد.

دوری از محیط هایی که شما را وادار به مصرف دارو می کنند

همچنین، ممکن است کشف کنید که اگر محیطتان (از جمله محیط کار، مدرسه‌تان) را به عنوان یک محیط ثابت در نظر گیرید، در این صورت در این محیط در واقع ناکارآمد به نظر می‌رسید و برای وفق یافتن با آن محیط، به تشخیص اختلال کمبود توجه بیش فعالی و نسخه‌ای برای داروهای مربوطه نیاز خواهید داشت. با این حال، سؤالی که برای من مطرح می‌شود این است که آیا بهتر است خود را از آن محیط‌هایی که شما را وادار به مصرف داروها می‌سازند، خارج کنید یا آیا این محیط‌ها چنان با ارزش هستند که مصرف خودسرانه داروها ارزش ماندن در چنین محیط‌ها را دارند.

بسته‌های نوتروپیک جعلی، فنیل پیراستام‌ها و سایر وانمود‌کننده‌هایی را که برچسب‌هایی مانند نوتروپیک، تقویت کننده شناختی، داروی هوشمند و غیره دارند را فراموش کنید. شواهد کمی در مورد اینکه این محصولات کار می‌کنند، وجود دارد و یا شواهد خوبی در این زمینه وجود ندارد. اینها طرح‌های درآمدزایی هستند. هیچ مطالعه علمی معتبر و تکرار شده‌ای از این ادعاها حمایت نمی‌کند.

ولکو دابلجویک

استادیار، فلسفه و مطالعات دینی، دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی، و نویسنده علوم اعصاب، عدالت و استقلال: عامل عمومی در بحث تقویت شناختی

داروهایی مانند متیل فنیدات (ریتالین)، مودافینیل (پروویجیل) و آمفتامین (آدرال) به این نحو عمل می‌کنند که درمان‌های تأیید شده توسط FDA هستند که به جمعیت‌های خاصی کمک می‌کنند. اما برای افرادی که استراحت کامل دارند و افرادی که می‌خواهند در کار یا امتیازات آزمون پیشرفت کنند – قطعاً عمل نمی‌کنند.

به عنوان نمونه، مودافینیل، که ارتش شروع به تجویز آن به خلبانان به جای آمفتامین کرد که می‌تواند به طرز خطرناکی اعتیادآور باشد، برای هدف موردنظرش عمل می‌کند. خلبانانی که ممکن است کمیسیون‌هایی به مدت ۳۰ ساعت داشته باشند، توسط این دارو با موفقیت بیدار نگه داشته می‌شوند. هر فردی که خسته است و یک قرص مودافینیل مصرف می‌کند، قادر خواهد بود تا به مدت طولانی با اشتباهات کمتر و اثرات خستگی کمتر کار کند. قطعاً کار بیشتری انجام می‌گیرد. اما مودافینیل هیچ کسی را با هوش‌تر نساخته است یا عملکرد پایه او را بهبود نداده است.

درمان اختلال کبود توجه بیش فعالی

آمفتامین برای درمان اختلال کمبود توجه بیش فعالی تأییدشده است و از دهه ۱۹۹۰ به بعد به عنوان داروی اصلی تجویز شده برای این اختلال، جایگزین متیل فنیدات شده است. به نظر من این تغییر ناشی از احساسات ذهنی خوب بودن در انجام کاری است که آمفتامین تولید می‌کند، همچنین ویژگی‌های اعتیادآور آن است. به نظر من، ما یک اپیدمی داریم که در سایه‌ی بیماری همه‌گیر شبه افیونی است – مخصوصاً جمعیت‌های دانشجویی به‌طور روزافزون به محرک‌ها معتاد می‌شوند. اگرچه ممکن است برای آمادگی دانش‌آموزی برای یک امتحان مفید واقع شود، استفاده طولانی مدت می‌تواند یک ایده‌ی بسیار بدی باشد و در واقع تأثیربخشی آن را کاهش می‌دهد و ریسک قابل توجه به اعتیاد آن وجود دارد.

همانند نوروتوپیک های بدون نسخه، تعمیم آن بسیار سخت است. برچسب کلی مملو از مشکلات است. مسئله این است که اکثر اینها مکمل هستند، به این مفهوم که FDA آنها را تنظیم نمی‌کند، زیرا FDA این نبرد را در دهه ۱۹۹۰ از دست داده است. به این مفهوم که گفتن اینکه هر یک از این مکمل‌ها کاری انجام می‌دهد، سخت است، زیرا آنچه که بر روی برچسب نوشته می‌شود، ممکن است واقعاً نشان محتوای داخلی آن نباشد. ما نمی‌دانیم که آیا اینها به هر نحو، شکل یا فرمی کار می‌کنند. عبارت نوتروپیک دلالت دارد بر اینکه اینها عملکرد پایه را بهبود می‌دهند، اما من تردید زیادی در این مورد دارم. ممکن است همراه با حفاظت همانند قهوه کمک کنند. ولی باز هم، مصرف طولانی‌مدت ممکن است منجر به تحمل (مقاومت) و شرایطی شود که در آن شما به ماده‌ای برای عملکرد پایه‌تان نیاز داشته باشید.

مسئله این است که اکثر اینها مکمل هستند، به این مفهوم که FDA آنها را تنظیم نمی‌کند،به این مفهوم که گفتن اینکه هر یک از این مکمل‌ها کاری انجام می‌دهد، سخت است.

پیتر کوهن

دانشیار، داروسازی، اتحاد بهداشت کمبریج

درک این مسئله حائز اهمیت است که دو مسیر برای ظاهر شدن داروها در بازار وجود دارد. یک مسیر، پس از مطالعات بالینی است که اثربخشی و ایمنی آن را بعد از تأیید FDA ثابت کرده‌اند. مسیر دوم مستقیماً در رابطه با مصرف کننده‌های مکمل‌ها است، هیچ آزمایش انسانی لازم نیست. زمانی که داروها به‌طور مستقیم به عنوان مکمل به مصرف‌کننده‌ها فروخته می‌شوند، مقادیر موجود بر روی برچسب اغلب نادرست هستند. نکته مهم‌تر اینکه، هیچ نیازی برای انجام مطالعات در مورد انسان‌ها برای نشان دادن عملکرد دارو یا امن بودن آن قبل از در اختیار قرار گرفتن آن برای فروش نیست که مصرف کننده را در اختیار شرکت مکمل قرار می‌دهد.

آنچه که در تحقیقاتمان یافتیم این است که مکمل‌های تقویت کننده مغز ممکن است حاوی داروهای فعال در دوزهای غیرقابل پیش‌بینی باشند. هیچ راهی برای تضمین این وجود ندارد که مکمل حاوی آنچه که در برچسب لیست شده است، می‌باشد و همچنین مصرف آن بی‌خطر است، بنابراین توصیه می‌کنم که از مصرف تمام مکمل‌های تقویت مغز خودداری کنید تا زمانی که بتوانیم تضمین کنیم که بطری‌ها حاوی تنها چیزی که در برچسب لیست شده است، می‌باشند و شواهدی از ایمنی وجود دارد.

مکمل‌های تقویت کننده مغز ممکن است حاوی داروهای فعال در دوزهای غیرقابل پیش‌بینی باشند. هیچ راهی برای تضمین این وجود ندارد که مکمل حاوی آنچه که در برچسب لیست شده است، می‌باشد

باری گوردون

استاد علوم اعصاب شناختی درمانی، استاد عصب شناسی و علوم شناختی در دانشگاه و دانشکده داروسازی جانس هاپکینز و سردبیر مجله علوم اعصاب شناختی و رفتاری

اگر منظور از هوشمند، افزایش واقعی در هوشیاری و یا هوشمندی است، در این صورت نوتروپیک های بدون نسخه به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند و هیچ تضمینی برای عملکرد واقعی آنها وجود ندارد. هوشمند بودن نتیجه‌ی عملکردهای ذهنی زیاد با همگامی دقیق است که برای رسیدگی به چالش‌های ذهنی مختلف می‌تواند به روش‌های مختلفی هماهنگ شود و حتی عملکردهای ذهنی نسبتاً ابتدایی، تناظر ساده‌ای با مکانیسم‌های ذهنی ندارند که ممکن است مسئول آنها باشند (تا حدی که چنین تناظرها تا حدی شناخته شده یا مشکوک هستند). بنابراین حتی در صورتی که تنظیم مکانیسم مغزی خاص امکان پذیر است، سیستم کلی ممکن است به خوبی عمل نکند و حتی ممکن است بدتر عمل کند. شرایط مشابه با افزایش سرعت CPU را در کامپیوتر بدون افزایش سرعت دسترسی حافظه تجسم کنید.

هوشمند بودن نتیجه‌ی عملکردهای ذهنی زیاد با همگامی دقیق است که برای رسیدگی به چالش‌های ذهنی مختلف می‌تواند به روش‌های مختلفی هماهنگ شود

آمی آرنستن

استاد علوم اعصاب و روانشناسی در دانشگاه ییل

تقویت واقعی شناخت بسیار سخت است. عملکرد شناختی به یک الگوی پیچیده و دقیق از فعالیت عصبی نیاز دارد که معمولاَ شامل قشر پیش پیشانی جدیداًَ تکامل یافته است. بهبود این فرایند چالش‌برانگیز است. داروهای بدون نسخه مانند Prevagen عمدتاً برای درآمدزایی هستند. ترکیباتی مانند آدرال و ریتالین در واقع می‌توانند به بهبود عملکرد پیش پیشانی در اکثر افرادی که از دوز مناسبی مصرف می‌کنند، کمک کند. این داروها باعث افزایش آزاد شدن دوپامین و نوراپینفرین در قشر پیش پیشانی می‌شوند که برای عملکرد پیش پیشانی ضروری هستند. همین مسئله برای کافئین نیز درست است که منجر به افزایش استیل کولین، دستگاه عصبی می‌شود که برای عملکرد پیش پیشانی نیز لازم است. اما کافئین بیش‌ازحد یا محرک در واقع عملکرد را بدتر می‌سازد – قشر پیش پیشانی به تنها مقدار مناسبی از دوپامین، نورپینفرین و استیل کولین نیاز دارد – که مصرف زیاد آن اختلال ایجاد می‌کند.