نمایش درمانی، نقطه وصل روان‌شناسی و هنر

 

گروه های نمایشی ای هستند که بدون تماشاگر به بازیگری مشغولند. موضوع نمایش در این گروه ها زندگی و تمایلات خود افراد گروه است. آن ها بر این باورند که در این روش درمانی نهفته است؛ هر کس چیزی برای درمان شدن دارد و حقیقتی برای گفتن؛ چه راهی بهتر از”نمایش درمانی” برای ابراز وجود خود ؟

 

تئاتر درمانی چیست

 

“تئاتردرمانی” تفریح و تفننى است که در بازسازى آرامش و تعادل روانى به خوبى موثر است؛ تلفیقی است ازهنر تئاتر و دانش روانشناسی. شیوه ای است که مشکلات عاطفی شخص را به کمک روش ها و تکنیک های خاص درمان می کند. دراین نوع از گروه درمانی تعارضات روانی شخص بروز پیدا می کند. خصوصیات برجسته ی شخصیتش نمایان می شود و درروند درمان با کسب مهارت های فردی، افزایش توانایی های فیزیکی و تقویت مهارت های حرکتی، تعادل روحی و روانی به او باز می گردد.

حافظه هیجانی و احساسی در نیمکره راست مغز قرار دارد و درنیمکره چپ واقعیات روزمره و منطقی. زمانی که فرد روی صحنه قرارمی گیرد نیمکره راست هم بازی داده می شود .در واقع صحنه محل تلاقی دو نیمکره با هم است. آنچه باعث برتری این شیوه ی درمانی نسبت به سایر روان درمانی ها می شود همین بازی دادن نیمکره راست مغز است .

آنچه در تئاتردرمانی مهم است، خودانگیختگی و خلاقیت مراجعه کننده است. صحنه فرصتی را در اختیار او می گذارد که تحول شناختی و عاطفی خود را نظاره کند و جنبه هایی از وجود خود را که کشف نکرده یا فراموشش کرده بیابد .

منشاء بسیاری از اضطراب‌های فردی، ترس‌ها و نگرانی‌ها ترس از عمل است که نمایش درمانی به روش‌های خاص خود این مشکلات را برطرف می‌کند.

نمایش درمانی در درمان چه اختلالاتی موثر است

 

نمایش درمانی محدودیتی در درمان اختلالات ندارد اما در مواردی موثرتر واقع می شود؛ به عنوان مثال در شکل گیری صحیح روابط بین فردی بسیار مفید است و اختلالات روابط بین فردی بازآفرینی می شوند.

نمایش درمانی  به این دلیل که از همه  فنون و تکنیک های روانشناسی بهره می گیرد، دردرمان اختلالات شخصیتی و هیجانی ، همینطور اختلالات پس از سانحه نیز کاربرد دارد اما روی بیماری های جسمی تاثیر مستقیم ندارد، مگر بیماری هایی که ریشه ی روان تنی یا تمارض داشته باشند .

مشکل فردی که دچار اختلال خلقی یا عصبی است، پرخاشگراست، خجالتی و کم رو یا حتی پرحرف است از طریق تئاتر درمانی حل می شود. نمایش درمانی حتی در یافتن ریشه ی بیماریهای روانی پیشرفته نیز موثر است.

 

 

اجزای گروه تئاتردرمانی

 

-مراجعه کننده (بازیگر)

-درمانگر(کارگردان)

-صحنه

-بقیه اعضای گروه

 

 

سطوح نمایش درمانی

 

سطح اول: در جلسات اول به زمان حال و خاطرات و رویدادهای کم اهمیت اکنون مراجعه کننده پرداخته می شود تا او به لحاظ روحی آمادگی ورود به مرحله ی دوم را بیابد.

 

سطح دوم: در این سطح خاطرات مهم و مشکلات و تعارضات فرد در زمان گذشته ی نزدیک مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد.

 

سطح سوم: در سطح آخر که درونی ترین مرحله است به بحران ها و ضربه های روحی فرد در گذشته ی خیلی دور پرداخته می شود.

 

 

 

عناصر ساختاری در نمایش درمانی

-بداهه‌پردازی

-غیرقابل پیش‌بینی بودن

-تزکیه کردن

-دراماتیک بودن

 

 

روش های مختلف تئاتر درمانی

 

تئاتر درمانی محیطی امن را در اختیار مراجع قرار می دهد تا او فرصتی برای آزمون و خطا داشته باشد واز طریق افشاگری، بازسازی امور زندگی و آفرینندگی تخلیه هیجانی شود . به برخی از روش هایی  که باعث این اتفاقات می شوند در زیر اشاره شده است :

 

روش صحبت یک نفری :این روش عبارت است از صحبت یکنواخت و یک نفری بازیگر اصلی که با خود صحبت می کند .در این روش  بازیگر اصلی با همراهی چند مراجع دیگروضع زندگی خود را به معرض نمایش می گذارد.

روش همراه با توهمات: در این روش بازیگر اصلی هذیان ها و توهمات خود را به صورت عمل درآورده و با واقعیات زندگی مورد آزمایش قرار می دهد.

روش دو نفری : دراین روش ممکن است از مراجع “الف” خواسته شود تا در برابرمراجع”ب” قرار بگیرد و نقش بازیگر”الف” را بازی کند؛ در برخی موارد نیز ازمراجع “الف”خواسته می شود تا به عنوان شبحی برای ارزیابی مشکلات مراجع”ب” به او کمک کند.

روش چند گانه : در این روش بازیگر اصلی به همراه چند مراجع دیگر که همزمان نقش قسمت هایی از شخصیت او را بازی می کنند در صحنه ظاهر می شود و از این طریق شخصیت بازیگر در مراحل مختلف زندگی مطرح می گردد.

روش آئینه مانند: این روش در موردی که بیمار قادر نباشد نقش خود را به صورت حرف یا عمل اجرا کند بکارمی رود. در این روش یکی از مراجعین به عنوان بیمار وارد صحنه می شود و درونیات فرد بیماررا که در بخش تماشاگران نشسته است به صحنه می آورد.

روش رویا: در این حال بیمار رویاهای خود را به نمایش می گذارد و سایر مراجعین نقش رویاهای او را بازی می کنند.

به نمایش درآوردن وارونه : در این روش فرد با افکار و احساسات عذاب آورش مواجه می شود و این مواجهه سازی به قدری تکرار می گردد که بارعاطفی آن افکار و احساسات رنج آور به صفر برسد.

روش عمل : در این روش ذهنیات مراجع از طریق حرکت های نمایشی به تجسم در آیند.

صندلی خالی: در این روش مراجع در برابر یک صندلی خالی قرار می گیرد؛ صندلی خالی می تواند نمادی از یک فرد مهم یا کسی باشد که برای شخصیت اصلی مشکل ایجاد کرده است. مراجع سپس با آن فرد خیالی روی صحنه صحبت می کند و مشکلی که همیشه با او داشته است را به زبان می آورد ؛ از این طریق برون ریزی عاطفی و هیجانی رخ می دهد .

پلیس مخفی: در این روش درمانگر از یکی از مراجعین می خواهد که نقش پلسی مخفی را بازی کند؛ در لحظه ای شخصیت اصلی را غافلگیر کند و ازاو بخواهد به بزرگترین گناهی که مرتکب شده است اعتراف کند. این روش امکان رویارویی با ریشه اضطراب و احساس گناهش را فراهم می کند.

اتاق تاریک: در این روش شخصیت اصلی در اتاقی تاریک می نشیند در حالیکه سایر مراجعین به همراه درمانگردرسالن تمرین حضور دارند. درمانگر از افراد می خواهد درباره شخصیت اصلی با صدای بلند صحبت کنند تا او بشنود و نظرات و دیدگاه های خود را در مورد او آزادانه به زبان آورند.

 

 

عشق افسانه ای: در این روش درمانگر از یکی از افراد گروه می‌خواهد که عاشق شخصیت اصلی شود و همه ویژگی های منفی فرد اصلی را مثبت ببیند و برای هر نقطه ضعفی در او بهانه ای بتراشد و در کل او را موجه جلوه دهد. این بازی به شخص اصلی کمک می کند به گونه ای منطقی‌تر نیمه پر لیوان را ببیند.

 

 

ملاقات دو تن … چشم در چشم… چهره به چهره

وقتی که تو نزدیکی؛ من چشمان تو را بیرون خواهم آورد و آن را جای چشمان خود خواهم گذاشت …

تو چشمانم را بیرون خواهی آورد و آن را جای چشمان خود خواهی گذاشت…

آنگاه من با چشمان تو به تو می نگرم

و تو با چشمان من؛ به من نگاه خواهی کرد

این نخستین مواجهه ماست …

 

“مورنو” (بنیان گذار نمایش درمانی)