کلئوپاترا یکی از مشهورترین زنان تاریخ است که نسبت به دیگر شخصیت های تاریخی، بیشتر با وی آشنا هستیم. این ملکه ی پرقدرت مصر، در زمان حکومت خود تحولات بزرگی به وجود آورد.
ملکه ی نیل به اوج قدرت در مصر دست یافت و با دو مرد رومی مشهور و بزرگ یعنی ژولیوس سزار و مارک آنتونی روابط عاشقانه داشت.
او به زیبایی و هوش و ذکاوت مشهور بود و موفق شد در دوران حکومت خود، به وضعیت مصر رونق ببخشد.
اما در این مطلب قصد نداریم به قصه تکراری زندگی ملکه ی مصر پرداخته و آن چیزهایی را که از او بارها خوانده و در فیلم ها دیده ایم، مرور کنیم. بلکه به دنبال حقایقی از زندگی کلئوپاترا هستیم که پیش از این کمتر به آن ها پرداخته شده است.
واقعیات تاریخی زندگی کلئوپاترا
تولد و مرگ ملکه نیل
کلوپاترا VII در سال ۶۹ پیش از میلاد مسیح به دنیا آمد و در ۳۰ آگوست، ۳۰ سال قبل از میلاد یعنی در سن ۳۹ سالگی خودکشی کرد.
والدین کلئوپاترا نیمه خواهر و برادر بودند
بطلیموس و تیفنای! بطلیموس XII فرعون قبلی کلئوپاترا و مادرش تفینای نیمه خواهر و برادر بودند. (ازدواج در مصر باستان میان خواهر و برادر در خانواده ی سلطنتی رایج بوده و به همین دلیل نیز خون خاندان سلطنتی تضعیف گشت. ازدواج های خانوادگی ژن خاندان سلطنتی را معیوب ساخته و بیشتر آن ها در سنین جوانی جان می باختند. ملکه ی مصر را می توان از بزرگترین مخالفان این سنت دانست که شدیدا با سنت ازدواج با برادر خویش مخالفت ورزید.)
معنای نام کلئوپاترا، تولد از یک پدر باشکوه بود
نام کلئوپاترا ترکیبی از دو واژه ی یونانی (Kleos (κλέος به معنای شکوه و (Pater (πατήρ به معنای پدر است. نام کامل او Cleopatra VII Philopator می باشد.
وی خود را الهه آیسیز نامید
کلئوپاترا برای گسترش قدرت و نفوذ خویش از هیچ عملی فروگذار نبود. وی حتی ادعا کرد که روح الهه آیسیز درون او حلول کرده و به این شکل به خود قداست بخشید.
ملکه ی مصر مصری نبود
او در واقع یک یونانی مقدونی بود. اگر چه در مصر متولد شد، اما خانواده اش از یونان به مصر مهاجرت کرده بودند.
نخستین حاکم طی ۳۰۰ سال که به زبان مصری صحبت می کرد
از زمان کلئوپاترا تا ۳۰۰ سال قبل از آن، هیچ یک از فرعون ها و حاکمان مصر به زبان مصری صحبت نمی کردند. آن ها یونانی تکلم داشته و به همین دلیل اسناد رسمی مملکت نیز به زبان های یونانی و مصری یعنی در دو زبان نوشته می شد. اما کلئوپاترا پس از ۳۰۰ سال نخستین حاکمی بود که به زبان مصری صحبت کرده و این زبان را می نوشت.
کلئوپاترا آن قدرها زیبا نبود
علی رغم این که در فیلم ها و کتاب ها از زیبایی کلئوپاترا نوشته شده است، اما به واقع او زن زیبایی محسوب نمی شد. پلوتارک می نویسد: زیبایی او، در واقع چیزی جز جذابیت و قدرت و عظمت نبود. کلئوپاترا صدایی شیرین و سحرانگیز داشت که شنونده را نسبت به زیبایی او فریب می داد. اما کسانی که وی را از نزدیک دیده بودند، گواهی دادند که کلئوپاترا زنی زیبا نبود.
او به حداقل ۹ زبان صحبت می کرد
کلئوپاترا زنی باهوش و متفکر بود. وی ریاضیات، فلسفه، فن سخنرانی، نجوم و … را به خوبی می دانست. او همچنین به حداقل ۹ زبان صحبت می کرد، از این رو به راحتی با ژنرال ها و حاکمان دیگر کشورها به صورت مستقیم مکالمه داشته و این روابط خارجی وی را بهبود می بخشید.
او مجبور به ازدواج با برادر کوچکتر خود شد
همان طور که گفتیم کلئوپاترا یکی از مخالفان سرسخت ازدواج میان خواهر و برادر بود، اما با این همه وی در ۱۸ سالگی مجبور به ازدواج با برادر ۱۰ ساله ی خود بطلیموس شد. گو این که گفته می شود در فاصله ی کمی کلئوپاترا وی را به قتل رسانده و خود را از شر وی رهانید.
پس از آن ملکه ی مصر تصویر برادرش را از سکه های مصر حذف کرده و تمام سکه های جدید به صورت انحصاری با تمثیل خود ملکه ضرب شدند. در واقع کلئوپاترا این قانون که ملکه های پوتلیاما باید تحت سلطه مردان خود قرار می گرفتند، را نقض کرد.
کلئوپاترا پیچیده در یک فرش خود را به سزار رساند
زمانی که پدر کلئوپاترا جان باخت، خواهر و برادر وی توطئه ای ترتیب داده و علی رغم جانشینی کلئوپاترا، نیت حذف وی را داشتند. کلئوپاترا خود را در فرشی پیچیده و با این حیله به قصر و نزد ژولیوس سزار که به مصر آمده بود، رسید. وی می دانست که به محض رویارویی با سزار، قدرت غلبه بر وی و متقاعد نمودن او را خواهد داشت. واقعیت نیز همین طور رقم خورد. جذابیت و ذکاوت کلئوپاترا ظرف ساعتی سزار بزرگ روم را مغلوب ساخته و وی با کلئوپاترا متحد شد.
این دو در جنگی ۴ ماهه علیه بطلیموس (برادر کلئوپاترا) پیروزی را از آن خود ساخته و تاج و تخت را به دست آوردند.
زمانی که این دو شخصیت تاریخی عاشق یکدیگر شدند؛ کلئوپاترا ۲۱ ساله و ژولیوس سزار ۵۲ سال داشت.
تاریخ مسئولیت مرگ هر دو برادر را بر عهده کلئوپاترا گذاشته است
مورخان این مورد را به صورت قطعی به کلئوپاترا منتسب نمی دانند، اما به احتمال زیاد و طبق شواهد وی برادر بزرگتر خود را در رود نیل غرق کرده و برادر کوچکتر را نیز با مسمومیت به قتل رسانده است.
قتل آرسینوهه مقابل معبد
همین طور ملکه ی مصر مسئولیت مستقیم قتل خواهر خود یعنی آرسینوهه را مقابل معبد بر عهده دارد. وی با اتهام طغیان در برابر حکومت مرکزی، حکم قتل و اعدام آرسینوهه را صادر کرد.
داشتن فرزندی مشترک با سزار
سزارین، یعنی فرزند مشترک کلئوپاترا و سزار به اصرار کلئوپاترا، وارث قانونی ژولیوس سزار گردید. سزار پیش از ملکه ی مصر ازدواج کرده و فرزندی نیز به عنوان وارث داشت، اما تحت نفوذ وی؛ سزارین را نیز به عنوان میراث دار قانونی خود معرفی نمود.
سزار با گذاشتن تندیس کلئوپاترا در معبد ونوس، خشم رومیان را برانگیخت
سزار پس از علنی شدن عشق میان خود و ملکه ی مصر، اقدامی غیرمنتظره و عجیب انجام داد. وی مجسمه ای باشکوه از ملکه ی مصر را در معبد ونوس بنا نهاد. این کار سزار غلغله ای میان رومیان به پا کرده و از مردان حکومتی تا مردم عادی را برافروخته و به خشم آورد. آن ها این عمل ژولیوس سزار را نوعی بی احترامی به مقدسات خود قلمداد کردند.
ملکه نیل مد و فشن را به رم آورد
اگر چه مردم رم پشت سر ملکه ی مصر سخن چینی کرده و از او به خاطر روابطش با سزار بدگویی می کردند. اما آن ها سعی داشتند مدل لباس پوشیدن او را تقلید کرده و مدل موهای خود را مانند صاحب نیل بیارایند. حتی آرایش و جواهراتی تقلبی شبیه به جواهراتی که ملکه ی نیل استفاده می کرد، در بازارهای رم به فروش می رسید.
مارک آنتونی پس از مرگ سزار
بعد از کشته شدن سزار، مارک آنتونی که پیش از این نیز به کلئوپاترا علاقه مند بود؛ به سمت وی آمد. عشق کلئوپاترا و آنتونی ۴۱ سال قبل از میلاد مسیح پا گرفت. آن ها با یکدیگر به شکار رفته و تمرینات نظامی انجام می دادند. آنتونی و کلئوپاترا ازدواج رسمی انجام داده و در نبردهای گوناگونی دوشادوش بودند. حاصل ازدواج ملکه مصر و آنتونی، سه فرزند گشت که دوقلوهای الکساندر هلیوس و سلنه ماه و بطلیموس فیلادلفوس نام داشتند.
نبرد اکتیوم (حمله رومی ها به مصر)
اکتیوین فرزند سزار، مارک آنتونی را خائن نامید و سنای روم، جنگ با مصر را اعلام کرد. جنگ دریایی بزرگ اکتیوم آغاز شد. ملکه شخصا بیش از ده کشتی جنگی مصری را فرماندهی کرده و آنتونی نیز ناوگان خود را داشت. اما نیرهای اکتیویان خیلی بزرگ تر بودن و کلئوپاترا و آنتونی شکست را پذیرفته و به مصر بازگشتند. اکتیوین آن ها را تا اسکندریه تعقیب کردند. در این جا خطوط نیروهای آنتونی مقاومت زیادی کردند، اما زور لشکر اکتیوین بیشتر بوده و خط مقاومت مصری ها شکسته شد.
حقیقت نحوه ی مرگ کلئوپاترا
زمانی که لشکر اکتیویون به کاخ سلطنتی ملکه رسید، وی برای خودداری از تسلیم شدن مرگ را ترجیح داد. بزرگترین شایعه نحوه ی مرگ کلئوپاترا می گوید که وی با نیش افعی خود را به قتل رساند. اما استروب مورخ باستان شناس مدعی ست که کلئوپاترا همیشه شانه ای سمی با خود همراه داشت و در آن زمان برای کشتن خویش از این شانه استفاده کرد.
مورخان معاصر نیز معتقد هستند که ملکه ی مصر خود را با یک سوزن سمی به قتل رسانده است. اما از آن جایی که صحنه ی مرگ با نیش مستقیم افعی جنجالی تر و سینمایی تر به نظر می رسد، در تمام آثار سینمایی درباره ی کلئوپاترا چنین صحنه ای به نمایش درآمده است.
مرگ مارک آنتونی
پس از خودکشی کلئوپاترا، آنتونی که سخت به وی دل بسته بود، با فرو بردن خنجری در شکم به زندگی خود پایان داد.
آرامگاه ملکه ی مصر هرگز پیدا نشد
آیا می دانید که با وجود تمام شهرت و شکوه وعظمت؛ هرگز مومیایی کلئوپاترا یافت نشد و طومار زندگی این ملکه باشکوه و پرعظمت مصری با ناپیدا بودن آرامگاهش به پایان رسید…
