اصلاح ژنتیکی انسان چیست و چطور اتفاق می افتد؟ همه ی ما از ژن هایی متولد می شویم که همه چیز از رنگ چشم ها گرفته تا جنسیت و غیره را معین می کنند. اما آیا امکان تغییر شکل DNA و ژن افراد بشر امکان پذیر است؟ این چیزی ست که در محصولات تراریخته گونه ای دیگر از آن را مشاهده کردیم.
این سوالی که سال هاست از دانشمندان گرفته تا مردم عادی را به خود مشغول ساخته است؛ آیا اصلاح ژنتیکی انسان میسر می باشد؟
پس از اصلاح ژنتیکی چه اتفاقی روی می دهد؟
تا به حال دانشمندان مختلفی از کشورهای گوناگون روی پروژه ی اصلاح ژنتیکی انسان و در واقع خلق گونه ای دیگر از بشر فعالیت کرده اند.
حتی یکی از دانشمندان ناسا چندین سال قبل اعلام کرد که موفق به تغییر ژنتیک انسان شده و توانسته انسانی با قابلیت های برتر خلق کند.
به گفته ی زینر، تغییرات ژنتیکی در انسان به زبان ساده می تواند با حذف برخی از ژن ها و تزریق کردن DNA های جایگزین اتفاق بیفتد. به طور مثال اگر بخواهیم این اتفاق را در شکل قابل فهم تری بیان کنیم؛ اصلاح ژنتیکی بشر می تواند مانع رشد برخی بافت ها شده و به جای آن ها بافت های دیگری را رشد دهد. به این شکل بشر جدید با توانایی های متفاوتی زندگی می کند.
در دنیای محتمل اصلاح ژنتیکی انسان، افراد بشر می توانند بدن خود را با طراحی جدید سفارش دهند. شما ممکن است مایل به داشتن دست هایی قوی باشید و یا بخواهید سرعت رشد موهایتان ۱۰ برابر شود.
پیشگیری از برخی بیماری ها با اصلاح ژنتیکی بشر
به علاوه هدف بزرگتری که مهندسان و دانشمندان علم ژنتیک در پروژه اصلاح ژنتیکی بشر دنبال می کنند، پیشگیری قطعی از ابتلا به بیماری هاست. ساده ترین فرم آن این است که با تعویض DNA و تغییر ژنتیک، می توانند بدن فرد را به طور دائمی نسبت به یک تهاجم ایمنی خاص محافظت نمایند.
مثال آن همین جنجال اخیر دانشمند چینی ست که مدعی شده است نوزادانی مقاوم به بیماری HIV را به تولد می رساند.
این گروه تحقیقاتی چینی با جایگزین کردن ژن CCR5، امکان مبتلا شدن سلول های بدن دو جنین را به ویروس HIV مسدود کرده اند. کاری که این تیم انجام دادند به صورت ساده سازی شده؛ معادل بریدن یا شکستن ژن های CCR5 و ترکیب آن ها با فرمول و ساختاری جدید است که در مقابل قبول ویروس HIV ایمن شوند.
تکنولوژی CRISPR
همه ی توضیحات بالا را ارائه دادیم تا به همین واژه برسیم: CRISPR! این تکنولوژی انقلابی در پزشکی پیشرفته به وجود آورده است.
تکنولوژی CRISPR فرایندی ست که طی آن دانشمندان ژن های معیوب را شکسته و با ترکیب جدید یا جایگزین کردن، اصلاح می کنند.
تصور کنید انسانی دارای ژنی ست که حامل فاکتورهای بیماری زا می باشد و می تواند در نسل خود او یا نسل های بعدی اش، موجب ابتلا به بیماری ها یا نواقصی مادرزادی شود. تکنولوژی کریسپر می تواند چنین ژنی را حذف کرده و ژن سالم را به جای آن جایگزین نماید.
اگر بخواهیم عملکرد این فرایند را به زبانی ساده بیان کنیم؛ به این تعریف می رسیم:
کریسپر می تواند به وسیله ی آنزیمی ویژه، ساختار DNA ها را شکسته، کد ژن های معیوب و حامل ویروس یا دارای قابلیت پذیرش ویروس ها را از ساختار DNA بیرون بکشد.
آنزیم کریسپر
آنزیمی که در این فرآیند به کار گرفته می شود، Cas9 نام دارد. این آنزیم قادر به شکستن ساختار DNA بوده و دقیقا همان ابزاری ست که برای بیرون کشیدن ژن معیوب لازم داشتیم. با کمک آنزیم Cas9 ساختار DNA باز شده و پس از خارج کردن ژن معیوب، ژنی که لازم دیده می شود، به جای آن در ساختار DNA قرار می گیرد.
البته ماجرا به همین سادگی نیست که توضیح داده شد. دستکاری قالب ژنتیکی و جایگزینی ژن های جدید مطالعات بیشتری را می طلبد.
در حال حاضر چینی ها وارد فاز آزمایش روی انسان شده اند. به نظر می رسد که کریسپر بتواند در مهار بیماری های مرگباری چون سرطان و مانند آن مفید ظاهر شود، اما مانند تمام فناوری های دیگر، بعد منفی نیز در کنار این فواید درمانی می توان برای کریسپر متصور بود.
زمانی که این تکنولوژی به طور کامل وارد فاز انسانی شود، هر خطای احتمالی یا دستکاری عمدی می تواند به یک فاجعه و جنایت بزرگ تبدیل شود.
به طور نمونه می توان انسانی با قد سه برابر قد انسان های معمولی شکل داد. یا دستکاری ژنتیکی باعث تغییر در خصوصیات دیگری شود که انسان هایی با ویژگی های غیرمعمول و باورنکردنی به بار بیاورد. به همین دلیل اصلاح ژنتیکی انسان در مجامع مختلف مورد انتقاداتی قرار گرفته است و موضع گیری های شدیدی در مورد آن وجود دارد.
در حقیقت باید بگوییم، جدای از بحث اخلاقی این ماجرا که در محافل مختلف، مورد دفاع یا انتقاد قرار دارد، اصلاح ژنتیکی انسان می تواند مفید بوده و یا به عنوان یک ابزار و سلاح بیولوژیکی مورد سوء استفاده قرار بگیرد.
