برای اکثر انسان ها توصیف ویژگی های اخلاقیشان بسیار دشوار است. برخی افراد حداکثر چیزی را که در مورد خود می دانند نام و نام خانوادگی، سن، جنسیت، تحصیلات و وضعیت شغلیشان است، از ویژگی های شخصیتی، احساسی و رفتاری خود ناآگاهند و بالطبع از نقاط ضعف و قدرت خود، ترس ها و علایقشان نیز خبر ندارند. بسیاری از تعارضات درونی، نابه سامانی های روانی و معضلات اجتماعی ناشی ازخودآگاه نبودن افراد است. عدم خود آگاهی در موارد پیشرفته و حاد منجر به اختلال از هم گسیختگی هویت می شود. به طور کلی احساس رضایت از زندگی ارتباط تنگاتنگی با خود آگاهی فرد دارد. واضح است که کسب این مهارت به سلامت و بهداشت روان انسان بسیارکمک می کند. از طریق خود آگاهی می توان از نیازها و اهداف واقعی خود مطلع شد. در این مقاله با آراد موبایل همراه باشید تا در مورد کسب مهارت خودآگاهی صحبت کنیم.
خود آگاهی چیست
خود آگاهی دانش و درکی است که هر فرد از خودش دارد؛ کسب تصویری واضح و شفاف از ارزش ها، نگرشها، نیازها،علایق، اهداف واولویتها درزندگی . خود آگاهی مسیری است که فرد می پیماید تا حواس خود را بشناسد و ازنوع وجنس انتقال اطلاعات از طریق آنها به درونش آگاه شود؛ او از این راه می تواند به ریشه ی بسیاری از تفکراتش پی ببرد و دلیل بسیاری از رفتارهایش را درک نماید.
انواع خود آگاهی
به طور کلی افراد از دو طریق به خود آگاهی دست پیدا می کنند:
- خود آگاهی عمومی: در این نوع خود آگاهی فرد خود را بیشتر با معیارهای بیرونی مقایسه می کند و برایش مهم است که از نگاه دیگران چگونه دیده شود .
- خود آگاهی خصوصی: در خود آگاهی خصوصی فرد بیشتر با ملاک ها و معیارهای درونی خود سر و کار دارد ، بنابراین می تواند دقیق تر خود را تحلیل کند . این افراد از خود پنداره قوی تری برخوردار هستند.
انواع خود
در مبحث خود آگاهی، اطلاع یافتن از انواع “خود” آغازی درست در پیمودن مسیر خود شناسی به حساب می آید. در زیر اشاره ای به انواع خود میکنیم:
- خود فیزیکی: خود فیزیکی به تصوری که هر کس از ظاهر خود دارد اطلاق می شود. فرد ممکن است بر اثر عدم درک صحیح از تصویر واقعی بدن خود دچار “اختلال دیسمورفی” یا “بدن هراسی” شود. در این حالت ممکن است شخص مرتبا به این فکر کند که ظاهرش معیوب و بدشکل است.این عارضه می تواند جزئی یا تخیلی باشد . همین عدم درک واقعیت ، فرد را به نوعی دچار وسواس فکری می کند و او را به سمت عمل های جراحی زیبایی می کشاند مانند عمل بینی ، انواع پروتزها و ..
- خود جنسیتی: به برداشتی که هر فرد از تمایلات و هویت خود دارد خود جنسیتی می گویند ، اگر این برداشت با واقعیت منطبق نباشد فرد مرتبا به این فکر می کند که بیولوژی او با جنسیتش سازگار نیست و دچار اختلال جنسیتی می شود .
- خود تاریک: این بخش از خود در برگیرنده ی اسرار درونی فرد است ، همان چیزهایی که دوست ندارد دیگران راجع به او بدانند و برای پنهان کردنشان وقت و انرژی زیادی را صرف می کند .
- خود واقعی: درونی ترین بخش وجود انسان است .
- خود معنوی: این خود به باورهای معنوی فرد ارتباط دارد و تصویری است که شخص از اعتقاداتش دارد.خلل در خود معنوی باعث تعارضات شدید درونی می شود ، به طوریکه شخص مدام با خودش بر سر ارزش هایش در جنگ است .
- خود آرمانی: خود آرمانی همان خودی است که فرد خواهان رسیدن به آن است . تصویری مطلوب که شخص در ذهن خود می سازد و دوست دارد که تبدیل به آن بشود.
- خود اجتماعی: این خود تصویری است که فرد از جایگاه اجتماعی خود دارد.
چگونه به خودآگاهی برسیم
برای رسیدن به خودآگاهی لازم است یک سری مراحلی را پشت سر بگذاریم که در زیر به آن ها اشاره می کنیم.
- شناخت احساسات: فرد باید از جنس احساساتش در مواجه با مسایل گوناگون آگاه شود. افراد، دارای ویژگی های ژنتیکی منحصر به فردی هستند و سبک زندگی به خصوصی را تجربه می کنند پس طبیعی است که در برابر وقایع یکسان طیف ابراز احساسات بسیار متفاوتی را از خود نشان دهند. آگاهی از این مسئله که شخصیت هر فرد بیشتر متمایل به چه نوع احساسی است بسیار مهم و کارساز است.
- شناخت افکار: با شناخت افکار خود ضمن مواجه شدن با موقعیت های مختلف می توان به ناکارآمدی برخی از آن ها پی برد و در نتیجه اصلاحشان کرد تا از عواقب ناخوشایند احتمالی جلوگیری شود .
- شناخت انتظارات و خواسته ها: در مواجهه با موقعیت های درونی و بیرونی ، عوامل درونی و بیرونی متعددی نقش دارند ؛اینکه فرد این موقعیت ها را چگونه درک کند نشانگر انتظارات و خواسته های وی از آن موقعیت هاست .این وضعیت ها می توانند هم درونی باشند مثلا مواجهه فرد با تعارضات درونی خودش و هم بیرونی باشند مانند مواجه فرد با برخی بحران های اجتماعی.
- شناخت میزان اعتماد به نفس: به باور روانشناسان افرادی که از داشتن اعتماد به نفس پایین رنج می برند،انتظارات غیرواقع بینانه ای را از خود و از دیگران دارند . به همین دلیل میزان احساس رضایتشان از زندگی بسیار پایین است . در صورتیکه فردی که اعتماد به نفس بالایی دارد موقعیت ها را بر اساس انتظارات دیگران نمی بیند بلکه بیشتر ازهر چیز و هر کس به ارزش ها و خواسته های خود اهمیت می دهد .
ویژگی افراد خودآگاه
افراد خود آگاه با طی کردن مراحل فوق به یک سری خصوصیات برتر دست می یابند که در زیر به برخی از آن ها اشاره می کنیم ؛ این افراد :
- احساس رضایت از انتخاب ها و سبک زندگیشان دارند.
- تفکر واگرا دارند و مطلق نگر نیستند .
- در مقابل فشارها و ضربه های روانی اجتماعی مقام ترند .
- از موفقیت ها و شکست های خود آگاهند ، به موفقیت هایشان افتخار می کنند و از شکست هایشان درس می گیرند.
- مسئولیت زندگی خود را می پذیرند .
- نقاط ضعف خود را می شناسند و در جهت اصلاح آن ها تلاش می کنند.
- روحیه همکاری و مشارکت در کارهای گروهی دارند.
- از مشورت با دیگران و افراد صاحب نظر استقبال می کنند.
- دیگران را سرزنش نمی کنند ، به همه احترام می گذارند و مثبت اندیش هستند .
- دربرابر تغییرات گشوده اند .