وضعیت مغز حین خواب به چه صورت است؟ این چیزی ست که سال ها دانشمندان را به خود مشغول ساخته بود. اما سرانجام تحقیقات مدرن سرنخ های جدیدی را درباره ی آن چه ذهن حین خواب تجربه می کند، کشف کرد. مغز در حال خواب برای خنثی کردن سلول های بدن بیدار می شود. همین طور زباله های مغز پاک شده و از قدرت یادگیری و حافظه پشتیبانی به عمل می آید.
ما یک سوم از وقت زندگی خود را صرف خوابیدن می کنیم، فعالیتی که برای سلامتی و رفاه ما به عنوان غذایی حیاتی مهم است. ما می دانیم که خواب باعث می شود تا احساس انرژی بیشتری کرده و خلق و خویی بهتر داشته باشیم. اما آن چه که واقعا در مغز حین خواب اتفاق می افتد، چیست؟
حین خواب مغز تقریبا به همان اندازه ی وقت بیداری، فعال و بیدار است. در حقیقت در حین خواب، نورون های مغز به طور شگفت آوری فعال هستند.
خواب بخش جدایی ناپذیری از زندگی ماست و همان طور که تحقیقات نشان می دهد، این چیزی فوق العاده پیچیده می باشد. مغز انسان دو نوع خواب متفاوت را تجربه می کند: خواب آهسته یا SWA و خواب عمیق یا REM!
خواب در ابتدا بسیار سبک است و سپس آرام آرام به عمق سرزمین رویا فرو می رویم. چرخه ی خواب با عدم حرکت سریع چشم یعنی مرحله ی اول که نوعی چرت زدن است، شروع شده و رفته رفته به مراحل عمیق تر به امواج خواب وارد می شویم. کل این اتفاق چیزی حدود ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه طول می کشد و در یک شب این چرخه حدود ۴ تا ۵ مرتبه تکرار می شود. در پایان چرخه نیز چند ثانیه طول می کشد تا از خواب بیدار شده و دوباره وارد چرخه ی بعدی شوید. (حتی ممکن است که این بیدار شدن را متوجه نشده و از یک چرخه به چرخه دیگر وارد شوید.)
اکثر خواب های ما از نوع خواب آهسته هستند که با آرام کردن امواج مغزی بزرگ، عضلات آرام و آرام ریلکس شده و تنفس عمیق می شود.
وضعیت مغز حین خواب به این شکل است: هنگامی که ما خواب می بینیم، مغز به صورت کامل در حالت خاموشی قرار نمی گیرد، بلکه چیزی شبیه به یک نور از آن باقی می ماند. در عوض یک سری رویدادهای به شدت هماهنگ شده، مغز را در لابه لای مراحل خواب جای می دهند.
از لحاظ تکنیکی خواب در مناطق مغزی که فعالیت های روزانه و کنترل اعضای بدن را بر عهده دارند، آغاز می شود. دو گروه سلولی متمرکز در هیپوتالاموس و منطقه ی غشایی مغز، پیش از همه به خواب می روند. در واقع این سلول ها هستند که با غیرفعال شدن، باعث از دست رفتن آگاهی انسان می گردند.
پس از این خواب آهسته یا SWS، خواب عمیق یا REM آغاز می شود. این حالت بسیار عجیب است: در حالی که عضلات بدن حالت فلج به خود گرفته و ضربان قلب متغیر است، مغز به شکلی بسیار عجیب فعال می گردد.
دانشمندان می دانند که یک گروه کوچک از سلول های مغزی که از هسته ی سابکورولوس نشأت گرفته اند، خواب عمیق یا REM را کنترل می کنند. هنگامی که این سلول ها بیمارگونه بوده و یا عیبی داشته باشند، انسان نمی تواند خواب REM را تجربه کرده و با اختلالات خواب که اختلالاتی آشنا هستند، همراه می شود. این وضعیتی جدی ست که در آن افراد مبتلا آشفتگی در خواب داشته و رویاهای خشونت باری می بینند. در واقع وضعیت مغز حین خواب در چنین شرایط با نابسامانی و پریشانی همراه است.
وضعیت مغز حین خواب : فعالیتی چشمگیر
اگر چه حین خواب کامپیوتر شخصی، گوشی هوشمند یا تبلت خود را خاموش می کنید، اما مغز به فعالیت خود در شکلی دیگر ادامه می دهد.
در حین خواب مغز طیف وسیعی از فعالیت ها را تجربه می کند که مهم ترین آن ها موارد زیر هستند:
پاک کردن زائدات مغزی
وضعیت مغز حین خواب به شکلی پیش می رود که مایع مغزی نخاعی به سرعت در سراسر مغز پمپاژ می شود. این عمل مانند یک جاروبرقی انجام شده و باعث می شود که مواد زائد شیمیایی مولکولی که سلول های مغزی از خود بر جای می گذارند و پروتئین هایی سمی هستند، از بین بروند. این پروتئین های سمی در طول زمان منجر به زوال عقل می شوند. بنابراین زمانی که شما بیدار می شوید، مغزتان مانند یک تخته سنگ کاملا تمیز و صیقلی یافته گشته است.
از آن طرف بی خوابی مساوی با باقی ماندن این پروتئین های سمی در لابه لای مغز خواهد بود.
اگر ما خواب کافی نداشته باشیم، مغز ما وقت کافی برای پاک کردن سموم ندارد؛ که به طور بالقوه می تواند موجب تشدید بیماری های عصبی مانند پارکینسون و آلزایمر شود.
ثبت چیزهایی که یاد گرفته اید در حافظه
وضعیت مغز حین خواب به این صورت است که، اطلاعات به دست آمده در روز را بازنویسی می کند. این مانند رمز عبوری ست که قرار باشد از حفظ کنید. این بخش فعالیت مغز حین خواب، حتی می تواند مهارت های زبان و هماهنگی دست و چشم افراد را نیز افزایش دهد.
حفظ خاطرات مهم و به یادآوری آن ها
این خاصیت به ویژه در موارد عاطفی صدق می کند؛ به طور مثال مغز فردی که در حال خواب است، خاطرات ارزشمند را به یاد می آورد. شاید مراسم فارغ التحصیلی فرزندتان یا یک روز عالی را بارها و بارها مرور کنید، بی آن که آگاهی نسبت به آن داشته باشید.
کمک به نظم بخشیدن به زمان بندی وقایع و چیدمان حافظه
مغز در حالت خواب حافظه های روزانه خود را بازسازی و مرتب می کند. این اتفاق در عمیق ترین مرحله ی خواب رخ می دهد و فرد به هیچ وجه آگاهی و شناختی نسبت به آن ندارد.
مغز حین خواب تصمیم می گیرد
مغز می تواند اطلاعات را حین خواب پردازش کند و تحقیقات جدید نشان داده است که تصمیم گیری در زمان ناخودآگاه به صورت موثر صورت می گیرد.
یک مطالعه اخیر که در مجله ی Current Biology در خصوص وضعیت مغز حین خواب منتشر شده است، نشان می دهد که مغز در هنگام خواب محرک های پیچیده را طراحی می کند و از این اطلاعات برای تصمیم گیری در هنگام بیداری استفاده می نماید.
