درباره خاطرات پنهان شده یا حافظههای پنهان، دانشمندان بر این باورند که خاطرات سرکوب شده توسط فرآیندی به نام یادگیری وابسته به زمینه ایجاد میشوند. زمانی که مغز خاطراتی را در حالتی خاص یا به روش سبکی ایجاد میکند، به ویژه اگر فرد در حالت استرس و یا آسیب باشد، آن خاطرات در حالت عادی و هوشیاری ذهنی از دسترس خارج میشوند. پس از آن که مغز در آن حالت خود را احیاء و یا اصلاح کرد، می توان به بهترین نحو ممکن خاطرات سرکوب شده را بازیابی کرد. برای نخستین بار، مطالعهای جدید از سوی دانشگاه نورثوسترن مدیسین (Northwestern Medicine) کشف کرده است که مغز چگونه چنین خاطراتی را کنار میگذارد. در ادامه با آراد مگ همراه باشید.
حافظهی پنهان چیست؟
مغز گاهی اوقات به طور خاص خاطرات استرس زا، ناشی از آسیب روحی و یا ترس را پنهان میکند. این خاطرات در کوتاه مدت میتوانند حفظ شوند، البته تا زمانی که درد احساسی که سبب یادآوری رویداد میشود هنوز هم عمیق باشد. با این حال، در دراز مدت، خاطرات سرکوب شده میتوانند نگرانیهای جدی را برای سلامتی احساسات همچون اضطراب، افسردگی، اختلال استرس پس از حادثه و اختلالات ناشی از یادزدودگی گسستی را ایجاد کند.
از آنجا که این خاطرات اغلب از طریق یادگیری وابسته به زمینه شکل میگیرند، حل شرایط پس از آن، حتی با کمک درمانگر هم میتواند دشوار باشد. هنگامی که بیماران قادر به یاد گرفتن تجربیات خود نیستند، درمانگران میتوانند برای کمک به شناسایی و درمان علت اصلی آشکارسازی خاطرات آنها تلاش کنند.
مطالعه جدید نشان میدهد که بهترین راه برای دسترسی به خاطرات پنهان این است که مغز را به همان حالت هشیاری باز گردانیم که در آن حافظه شکل گرفته است یعنی به همان دوران شکلگیری خاطره. یالِنا راجلوویچ، دارای دکترای پزشکی و تخصصی و پروفسور بیماریهای دو قطبی در رشته روانپزشکی و علوم رفتاری و داروشناسی در دانشکده پزشکی نورثوسترن فاینبِرگ، این ارتباط کشف شده را تناسبی کاملا کارآمد میپندارد.
دکتر راجلوویچ میگوید: ” مغز در زمینههای مختلف عمل میکند، بیشتر شبیه رادیویی است که در فرکانس موج AM و موج FM عمل میکند، اما به نظر میرسد که مغز به طور عادی روی ایستگاههای FM تنظیم میشود تا به حافظه دسترسی داشته باشد، اما برای دسترسی به خاطرات ناخودآگاه و حافظههای پنهان باید بر روی ایستگاههای AM هم تنظیم شود.”
یافتن مکانیزم حافظه در موشها
دانشمندان پزشکی دانشگاه نورثوسترن، به رهبری دکتر یالِنا راجلوویچ، در مطالعه خاطرات سرکوب شده از موشها استفاده کردند. تیم تحقیقی به موشها گیباکساَدآل (Gaboxadol، مشتق ساختاری محدود شده از موسکیمول است که برای نخستین بار در سال ۱۹۷۷ از سوی شیمیدان دانمارکی به نام پاول کراگسگارد لارسن کشف شد) دادند، دارویی که گیرندههای مرتبط با حافظه پنهان را تحریک میکند تا وضعیت مغزی را تغییر دهد.
سپس موش در جعبهای قرار گرفت و شوک کوچکی به او داده شد. روز بعد، هنگامی که موشها به همان جعبه برگشتند، آزادانه و بدون ترسی حرکت کردند – و به دانشمندان نشان دادند که موشها شوک دیروز و اولیه را به یاد نمیآورند. با این حال، هنگامی که دانشمندان این دارو را دوباره به موشها تزریق کردند و آنها را به حالت روانی قبلی برگرداندند، موشها در حالی که در جعبه بودند از ترس شوکه شدند و خشکشان زد. دانشمندان نتیجه گرفتند که زمانی که موشها به حالت مغزی قبلی برگشتند که در آن موقعیت آنها استرس را تجربه کردند که موجب شد تجربه قبلی خود را به یاد آورند .
مسیرهای چندگانهی حافظههای پنهان
گیرندههای شیمیایی در مغز، جریانهای عاطفی، هیجان و آرامش را کنترل میکنند. به طور معمول، سیستم همیشه در حالت تعادل است، اما گیرندههای ویژهای به نام گیرندههای فوق سیناپسی (پیوندگاهی – پیوندی مربوط به اتحاد کروموزومهای همانند پیش هستهی نر و ماده) گابا (GABA، گاما آمینو بوتیریک اسید) هستند که به عنوان عوامل مستقل عمل میکنند: آنها خارج از سیستم مغزی فعالیت میکنند تا امواج مغزی و حالات ذهنی را مطابق با سطوح مواد شیمیایی داخلی در مغز تنظیم کنند.
با این حال، این مطالعه روشن کرد که این گیرندهها زمانی درگیر هستند که مغز خاطرات یک رویداد تحریک شده از ترس را رمزگشایی و پنهان میکند. اگر رویدادی همراه با آسیب زمانی رخ دهد که این گیرندهها در مغز فعال باشند، حافظههای پنهان قابل دستیابی نیستند مگر این که آن گیرندهها دوباره به طور مشابه فعال شوند.
دانشمندان به ویژه کشف کردند که زمانی که دارو، گیرندهها را در موشها فعال کرد، تبدیل به روشی شد که در آن حادثه آسیبزا کدگذاری شده بود. در حالت ایجاد شده توسط دارو، مغز از مسیرهای کاملا متفاوتی برای ذخیره کردن حافظه استفاده میکند. در سطحی از حالت ژنتیکی و مولکولی، سیستمهای کاملا متفاوتی برای ذخیره خاطرات آسیبزا و عادی به طور جداگانه وجود دارد.
نگاه جدید به درمانهای بهداشت روانی
دانشمندان بر این باورند که این سیستم متفاوت میتواند مکانیزمی محافظت کننده در مغز باشد برای زمانی که درحالت تجربهای بیش از اندازه استرسزا هستیم. خاطرات معمولا در شبکههایی ذخیره میشوند که دسترسی به آنها به راحتی وجود داشته باشد تا آگاهانه به خاطر سپرده شوند. با این حال، در حالت مغزی ناشی از دارو، دارو فرآیند پردازش خاطرات مربوط به استرس را مهار میکند و یا آن را از خارج از مسیرهای تعریف شده پردازش میکند به گونهای که نمیتوان به این خاطرات به طور آگاهانه دسترسی داشت.
یافتهها نشان میدهند که وقتی با استرس آسیبزا مواجه میشویم، مغز میتواند سیستمی متفاوت را فعال کرده و خاطرات را سرکوب کند. علاوه بر این، این مطالعه نشان میدهد که چندین مسیر برای ذخیره حافظه وجود دارد. این در حالی است که دانشمندان دانشگاه نورثوسترن فقط اولین مورد از این مسیرهای چندگانه را شناسایی کردهاند، این تحقیق میتواند روزی منجر به درمانهای جدید برای بیمارانی شود که دسترسی آگاهانه به حافظه برای بهبودی کامل آنها ضروری است.
پاسخ دهید