گردشگری سلامت شاخه‌ای از گردشگری است که توجه به آن می‌تواند تاثیر بسزایی در جذب گردشگر داشته باشد. ایران از آن دسته از کشورهایی است که توانمندی بالایی در حوزه گردشگری سلامت دارد.
گردشگری به شاخه‌های مختلفی تقسیم می‌شود که یکی از شاخه‌های آن گردشگری سلامت است. با آراد مگ همراه می‌شویم تا ما را با این شاخه از گردشگری بیشتر آشنا کند.
گردشگری
از آنجایی‌که گردشگری، سومین صنعت بزرگ جهان بعد از صنعت نفت و صنعت خودروسازی محسوب می‌شود، در کسب درآمد ارزی هر کشور بسیار موثر است. با توجه به رشد و پیشرفت روز افزون این صنعت، در آینده‌ای نزدیک به بزرگترین صنعت جهان تبدیل خواهد شد.
گردشگری با توجه به هدف گردشگر از سفر به شاخه‌های مختلفی از جمله گردشگری فرهنگی، گردشگری ورزشی، گردشگری ماجراجویانه، گردشگری مذهبی و گردشگری سلامت تقسیم می‌شود. در این میان افرادی که به منظور برخورداری از خدمات سلامت به کشور دیگری سفر می‌کنند، در گروه گردشگران سلامت قرار می‌گیرند.
در گردشگری سلامت، شخص از کشوری پیشرفته به سایر نقاط دنیا سفر می‌کند تا از خدمات پزشکی کشور مقصد در مراکز درمانی بهره‌مند شود. که در اغلب موارد، هدف از توریسم پزشکی بهره‌مندی از قیمت پایین خدمات پزشکی یا دریافت سریع‌تر خدمات در سایر نقاط دنیاست.
گردشگری سلامت
بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری (WTO) استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آب‌های معدنی ، آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر می‌شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد به طول می‌انجامد گردشگری سلامت گفته می‌شود.
زیر شاخه‌های گردشگری سلامت
گردشگری سلامت به چندین شاخه از جمله گردشگری پزشکی، سفر درمانی و تندرستی تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی هر کدام از آن‌ها خواهیم پرداخت.
گردشگری پزشکی
در گردشگری پزشکی، گردشگر به منظور چک‌آپ و درمان و یا انجام عمل جراحی در کلینیک‌ها و بیمارستان‌های کشوری دیگر با امکانات پزشکی بالا و هزینه‌های درمانی مناسب سفر می‌کند. این شاخه از گردشگری، رایج‌ترین و جزء حساس‌ترین زیر شاخه گردشگری سلامت به شمار می‌رود چراکه به طور مستقیم با جان و سلامت گردشگر سر و کار دارد.
ارائه خدمات درمانی مناسب به شرایط خاصی نیاز دارد که در این میان می‌توان به وجود پزشکان متبحر و با تجربه، سابقه علم پزشکی، وجود زیرساخت‌های درمانی و نظارتی، وجود بیمارستان‌ها و کلینیک‌های استاندارد، تجهیزات پزشکی کامل و به روز، همچنین وجود قوانین و نظارت‌های پزشکی اشاره کرد. با داشتن این شرایط است که یک کشور می‌تواند با ادغام خدمات گردشگری و اقامتی در زمینه گردشگری سلامت فعالیت کند. در واقع هر کشوری اگر قصد ارائه خدمات گردشگری سلامت را دارد باید در زمینه علم پزشکی و خدمات درمانی توانمند باشد. چنین خدماتی بر خلاف خدمات تفریحی و ورزشی، تنها با صرف هزینه و ساخت و ساز قابل ارائه نیست بلکه نیازمند زیرساخت‌های مهم درمانی است.
از آنجایی‌که کشور ایران دارای پیشینه پزشکی هزاران ساله است و همواره پزشکان ایرانی در سطح بین‌المللی شناخته شده هستند، از این رو می‌تواند در زمینه گردشگری سلامت موفق ظاهر شود و گردشگران زیادی را به منظور انجام عمل‌های جراحی و خدمات پزشکی جذب کند.
گردشگری سفر درمانی
در گردشگری سفر درمانی، گردشگر به مراکزی که دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی شامل چشمه‌های آب گرم، دریاچه نمک، آفتاب درخشان، لجن طبی، ماساژ طبی، حمام گیاهی که تحت نظارت پزشک و متخصص هستند، سفر می‌کند و از این خدمات جهت پیشگیری یا درمان بیماری خود بهره می‌برد. در کشور ایران، منابع طبیعت درمانی فراوانی وجود دارد که مراکز درمانی مناسبی نیز در کنار این منابع طبیعی احداث گردیده است.
این مراکز، امکانات رفاهی و اقامتی را نیز در کنار امکانات درمانی با نظارت پزشکی، در اختیار گردشگران قرار می‌دهند. تا گردشگران با خیال آسوده به این نقاط سفر کنند و از این منابع طبیعی برای درمان خویش بهره ببرند. . یکی از جاذبه‌ها و امتیازات ایران برای گردشگری درمانی در حوزه‌ی آب درمانی است، به طوری که در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰ چشمه آب معدنی در کشور ایران شناسایی شده است.
گردشگری تندرستی
در گردشگری تندرستی برخلاف گردشگری پزشکی و سفر درمانی، معمولا گردشگران، دارای بیماری خاص جسمانی نیستند و صرفا جهت آرامش و رهایی از دغدغه‌های زندگی شهرنشینی و آلودگی‌های زیست محیطی به نقطه‌ای خوش آب و هوا و آرامش‌بخش سفر می‌کنند. ایران یکی از کشورهایی است که دارای جاذبه‌های طبیعی و گردشگری فراوانی است که از جاذبه‌های گردشگری تندرستی در ایران می‌توان به وجود هتل‌ها و ویلاهای جنگلی، کویری، ساحلی و یا کوهستانی اشاره کرد که این امکان برای گردشگران فراهم شده است تا با سفر به این نقاط پاک و آرام‌بخش، تندرستی خود را بهبود بخشند.
گردشگری سلامت در جهان
در سال‌های اخیر، گردشگری سلامت در جهان رشد چشمگیری داشته است و عوامل متعددی موجب گرایش مردم جهان به سمت مسافرت‌های پزشکی داشته است. هزینه‌های بالای پزشکی و یا مدت زمان طولانی انتظار جهت دریافت برخی از خدمات پزشکی باعث شد تا مردم به فکر سفرهای پزشکی بیفتند و با مقایسه کشورهای مختلف از لحاظ هزینه‌های مورد نیاز و کیفیت خدمات درمانی، بهترین کشور را به منظور دریافت خدمات پزشکی برای سفر انتخاب کنند.
از میان دلایلی که موجب می شود افراد با هدف درمان مسافرت کنند، می‌توان به هزینه‌ی پایین مراقبت‌های پزشکی، جستجو برای یافتن پزشک متخصص و با‌تجربه، کیفت مناسب خدمات درمانی، ایمنی و کوتاه‌تر بودن زمان انتظار برای درمان اشاره کرد.
افراد بیمار به قصد درمان می‌توانند، بعد از بررسی‌های لازمه یک کشور را انتخاب کرده و تحت خدمات و مراقبت‌های پزشکی در زمینه‌هایی چون سرطان‌ها، بیماری‌های مغز و اعصاب، جراحی‌های پیوند اعضا، عمل‌های زیبایی در آن کشور قرار گیرند. از جمله کشورهایی که عمدتا پذیرای توریست‌های درمانی هستند، می‌توان به کشورهایی چون برونئی، کوبا، هنگ کنگ، مجارستان، هندوستان، اردن، لیتوانی، مالزی، فیلیپن، سنگاپور، تایلند و امارات متحده عربی اشاره کرد. همچنین کشورهای آرژانتین، بولیوی، برزیل، کاستاریکا، مکزیک و ترکیه در زمینه عمل‌های زیبایی مورد توجه گردشگران هستند.
کشور دبی می‌کوشد هسته قدرتمندی برای ارتقای بخش گردشگری سلامت ایجاد کند. این کشور قصد دارد برای تقویت شبکه‌های موجود، تسهیلات درمان و سلامت و همچنین برای ایجاد زیر ساخت‌های مدرن و مرکز معتبر و بزرگی از متخصصان سلامت ومهارت‌های درمانی با اعتبار توریستی، سرمایه‌گذاری بالایی داشته باشد. در کشور امارات نیز، توریسم درمانی در سال ۲۰۱۰ درآمدی بالغ بر ۷ میلیارد درهم داشته است.
گردشگری سلامت در ایران
در ایران با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی با قیمت مناسب و حضور پزشکان متخصص و متبحر، بستر جذب گردشگر در حوزه‌ی گردشگری سلامت فراهم است اما در حال حاضر به جهت نبود تبلیغات حرفه‌ای و مناسب و کشورهای رقیب در حوزه خلیج فارس مانند اردن و دبی هنوز به جایگاه اصلی خود در این زمینه دست نیافته است.
کشور اردن سالانه ۵۰۰ میلیون دلار درآمد ارزی از توریسم درمانی دارد و دبی نیز با راه‌اندازی شهرهای سلامت و همکاری با برخی از دانشگاه‌های معتبر دنیا برای توسعه این مراکز در زمینه گردشگری سلامت، رشد چشمگیری داشته‌اند.
توریسم درمانی در بسیاری از کشور‌ها نقش مهمی در ارز آوری دارد. کشورهای اروپایی و آمریکا هر ساله ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار درآمد ارزی از طریق توریسم درمانی کسب می‌کنند. اما در ایران این صنعت گام‌های نخست خود را طی می‌کند.
در سال ۸۲ برای اولین بار توریسم درمانی در گردشگری ایران از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت طبق آمار به دست آمده، حدود ۱۲ هزار گردشگر خارجی در سال ۸۳ به منظور دریافت خدمات پزشکی به ایران سفر کرده‌اند و تعداد پذیرش شدگان خارجی در سال ۸۴ به حدود ۱۷ هزار و پانصد نفر رسیده است. اما آمار دقیقی از درآمد به دست آمده از جذب توریسم درمانی در سال‌های اخیر وجود ندارد. با توجه به اینکه، گردشگری سلامت در ایران، صنعتی نو تلقی می‌شود، نیازمند مدیریت یکپارچه و تهیه طرحی همه جانبه است تا بتواند قدم‌های بزرگ و استواری در این زمینه بردارد و با گسترش این صنعت درآمد ارزی بالایی را به ارمغان بیاورد.
پتانسیل‌های گردشگری سلامت در ایران
کشور ایران با وجود اینکه از لحاظ جاذبه‌های طبیعی و گردشگری ، جزء ۱۰ کشور اول جهان محسوب می‌شود اما هنوز نتوانسته در جذب توریسم و گردشگر موفق ظاهر شود و به جایگاه اصلی خویش دست یابد. امروزه با وجود زندگی ماشینی و بروز دردها و بیماری‌های جسمی و روحی ناشی از آلودگی‌های زیست محیطی، تکنولوژی، نداشتن تغذیه مناسب و روی آوردن به جراحی‌های پلاستیک؛ صنعت گردشگری سلامت یکی از شاخه‌های رو به رشد گردشگری در جهان و ایران محسوب می‌شود.
توجه به ۴ مورد در زمینه توریسم درمانی و جذب گردشگران سلامت حائز اهمیت است.
- توانمندی‌های شاغلان حرفه پزشکی
- تکنولوژی‌های روز و استانداردهای جهانی
- اقتصاد درمان و هزینه‌های درمانی
- مقررات داخلی کشور‌ها
ایران در این چهار مورد به ویژه نسبت به کشورهای همسایه و خاورمیانه از توانمندی‌های بهتر و بیشتری برخوردار است و باید نهایت استفاده از پتانسیل موجود را بکند اما به سبب نداشتن تبلیغات مناسب برای شناسایی توانمندی‌های پزشکی و گردشگری ایران هنوز نتوانسته جایگاه خود را در منطقه به دست آورد.
امروزه صنعت توریسم درمانی به سبب کم هزینه بودن و درآمد بالا در جهان بالاتر از صنایع نفت و طلا قرار گرفته است. از این رو باید در ایران از سوی رسانه‌های دولتی و سفارت‌خانه‌ها به آن توجه بیشتری شود و با تبلیغات مناسب به جایگاه اصلی خود برسد. در حوزه توریسم درمانی و گردشگری سلامت تنها به جذب گردشگر توجه نمی‌شود و می‌توان موقعیت و جایگاه کشور مقصد را از نظر علمی، سیاسی ،اجتماعی و منطقه‌ای تقویت کرد. ایران نیز می‌تواند با ارتقا این صنعت، علاوه بر درآمد ارزی، از دیگر فواید آن نیز بهره‌مند شود.
اهداف گردشگری سلامت در ایران
همانطور که گفتیم، کشور ایران علاوه بر داشتن جاذبه‌های گردشگری دارای شرایط مناسب برای جذب گردشگران سلامت است اما در برخی از زمینه‌ها دارای قوت و قدرت بیشتری است که می‌تواند هدف گردشگران باشد و با تبلیغات وسیع و مناسب، بستر جذب توریسم را فراهم کند. از این میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
- ناباروری
- دندان پزشکی
- جراحی قلب، چشم و جراحی پلاستیک
- بیماری‌های مرتبط با سرطان
- گردشگری در آب‌های شفا بخش
بهترین شهرهای ایران برای جذب گردشگر در گردشگری سلامت
شهر تاریخی یزد علاوه بر جاذبه‌های تاریخی ارزشمند با داشتن۵۴۵ پزشک متخصص، ۹۱۵ پزشک عمومی، ۳۰۰ دندانپزشک و همچنین ۱۵ بیمارستان دولتی شهری مناسب برای گردشگران در حوزه درمانی به‌شمار می‌رود. مرکز ناباروری یزد، اولین مرکز درمان ناباروری در ایران و خاورمیانه است و تا کنون بیماران فراوانی از شهر های مختلف ایران و همچنین از کشورهای دیگر جهت درمان به این شهر سفر کرده‌اند.
استان مازندران با داشتن آب و هوای بسیار مطبوع در فصل بهار و تابستان، داشتن آب‌های معدنی گرم و سرد، طبیعت بکر و محیطی آرامش‌بخش با جاذبه‌های طبیعی فراوان به عنوان یکی از استان‌های ویژه در گردشگری سلامت محسوب می‌شود. به علت شرایط خاص از لحاظ زمین‌شناسی در دامنه‌‌های البرز به ویژه اطراف قله‌ی دماوند، آب‌های معدنی با تقسیم به دو بخش فصلی و غیر فصلی با خواص مختلف درمانی وجود دارد که مهمترین مجموعه‌ی آب گرم را پدید آورده است.
استان‌های تهران، گیلان، خراسان رضوی، اردبیل و فارس نیز جزو استان‌های برتر در زمینه‌ی گردشگری سلامت در ایران محسوب می‌شوند.
تا اینجا به طور کلی با گردشگری سلامت آشنا شدیم و گفتیم این صنعت رو به رش می‌تواند فواید زیادی برای کشور داشته باشد اما نکته‌ای که حائز اهمیت است، فراهم کردن شرایط مورد نیاز برای گردشگران خارجی است که به منظور دریافت خدمات پزشکی به کشور سفر می‌کنند. در این میان وجود مترجم در بیمارستان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است که در ادامه با دلایل ضرورت آن آشنا خواهیم شد.
ضرورت وجود مترجم در بیمارستان‌ها
سالانه بیش از ۶ میلیون نفر به مناطق مختلف جهان به منظور تفریح، تحصیل و یا درمان، سفر می‌کنند. کشورهای سراسر جهان دارای فرهنگ و زبان‌های متفاوتی هستند و اگر گردشگران و مسافران با زبان و فرهنگ کشور مقصد آشنایی نداشته باشند، طبیعتا در طول سفر دچار مشکلاتی خواهند شد؛ به ویژه در مواردی که بیماران به منظور درمان و یا دریافت خدمات پزشکی به کشوری بیگانه سفر می‌کنند. چراکه تشخیص صحیح بیماری و درمان موثر آن از سوی پزشک معالج، مستلزم برقراری ارتباط درست میان بیمار و پزشک برای انتقال توضیحات کامل بیماری وعلائم آن است.
عواقب نبود مترجم در بیمارستان
با وجود اختلاف زبان و عدم برقراری ارتباط صحیح بین بیمار و پزشک معالج، ممکن است پزشک نتواند ماهیت کامل مشکلات بیمار را درک کند و برای تشخیص درست و تحلیل مناسب از تاریخچه پزشکی وی، مجبور به گرفتن آزمایش‌های پزشکی غیرضروری و اضافی شود. همین امر می‌تواند هزینه‌های گزافی را برای بیمار به همراه داشته باشد و یا باعث تشخیص اشتباه بیماری او شود که در این‌صورت، خسارات جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت. پس با توجه به اهمیت بالای این موضوع که با جان انسان‌ها سروکار دارد، وجود مترجم در بیمارستان‌ها، یکی از مهمترین خدمات جانبی یک بیمارستان و امری ضروری محسوب می‌شود.
از این رو بیمارستان‌های برتر، برای ارتقاء خدمات مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی خود، برای بیماران بین المللی که ممکن است با زبان این کشور آشنا نباشند، اقدام به استخدام مترجم کرده‌اند. مترجمی که به بیمار اختصاص داده می‌شود وظیفه همراهی بیمار از ابتدای روند درمان تا مرحله توانبخشی را بر عهده خواهد داشت. قرار ملاقات با پزشکان، جمع‌آوری گزارشات پزشکی، مشاوره با پزشک معالج، بخشی از وظایف این مترجمان است.
البته امروزه صنعت گردشگری پزشکی با رشد مداوم خود، به هر گوشه از جهان دسترسی پیدا کرده است و به منظور رفاه حال بیماران در کشور مقصد، طیف وسیعی از خدمات پشتیبانی مانند ترانسفر فرودگاهی، اسکان، امکانات درمانی، مراقبت‌های بعد از عمل و سایر خدمات اینچنینی را به بیماران ارائه می‌دهد. گردشگری پزشکی، خدمات ترجمه را نیز به طور موثری در مراقبت‌های بهداشتی لحاظ کرده است و این امکان را برای بیماران فراهم می‌کند تا روند درمانی راحت‌تری داشته باشند.
سخن پایانی
امیدواریم با اتخاذ تصمیمات درست از جانب مسئولین، توجه بیشتری به حوزه گردشگری سلامت در ایران شود تا با جذب گردشگران، علاوه بر کسب درآمد ارزی، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی کشورمان نیز بیشتر و بهتر به جهانیان معرفی گردد.