شهرستان نیشابور به آرامگاه عطار، خیام و فیروزه‌هایی شهره است که رنگ آبی آن به گنبد نیلی آسمان پهلو می زند. این شهر در کنار دیدنی‌های تاریخی از طبیعت دلفریب و زیبایی نیز برخوردار است. آبشارها، روستاها و مناطق حفاظت شده‌ای در این خطه از خاک ایران وجود دارد که می‌تواند تابستانی دلچسب را برای مسافران این شهر زیبا رقم بزند. پس اگر به طبیعت گردی (اکوتوریسم) علاقه‌مند هستید و همیشه شمال ایران گزینه پیش روی شما بوده، این بار استان خراسان رضوی و شهرستان نیشابور را به عنوان مقصد انتخاب کنید تا تجربه‌ای دلنشین از طبیعت گردی در این شهر زیبا برایتان به یادگار بماند.
با آراد مگ همراه باشید تا ابتدا با واژه اکوتوریسم و سپس با طبیعت زیبای نیشابور بیشتر آشنا شویم.
تعریف طبیعت گردی (اکوتوریسم)
طبیعت گردی (اکوتوریسم) یا به عبارتی صحیح تر جهانگردی سازگار با محیط زیست، سفری مسئولانه به مناطق بکر است که علاوه بر لذت بردن و آشنایی با طبیعت، باید درک استفاده صحیح از این مناطق در گردشگر پدید آید و سفر به این مکانها هر چند اندک موجب بهبود اوضاع اقتصادی مردم بومی شود.
هر فردی که به طبیعت سفر می‌کند لزوماً یک اکوتوریست محسوب نمی‌شود. یک اکوتوریست واقعی مسئول حفاظت از طبیعت است و خود را موظف می‌داند که به طبیعت و فرهنگ بومی احترام بگذارد. این دسته از افراد علاقه ویژه‌ای به طبیعت داشته و با گشت و گذار در دل طبیعت به کشف راز و رمزهای نهفته در آن می‌پردازند. ردپا، تنها اثری است که یک طبیعت گرد واقعی اجازه به جای گذاشتن آن را دارد و عکس، فیلم و خریدهای محلی تنها چیزهایی است که اجازه دارد با خود از این مناطق به یادگار ببرد.
حال با آگاهی بیشتری از شخصیت یک طبیعت گرد واقعی با جاذبه‌های طبیعی نیشابور آشنا می‌شویم.
طبیعت گردی در آبشار کیمشاه
یکی از مقاصد طبیعت گردی در شهرستان نیشابور آبشار زیبایی است که به کیمشاه شهرت دارد. این آبشار در ارتفاعات کوههای بینالود و در حوالی روستای طاغان جا خوش کرده است. کیمشاه آبشار باشکوهی است که ارتفاعی حدود ۵۰ متر دارد. سقوط زیبای آبشار از دیواره‌های سنگی کوه، شکوه دلپذیری به این جاذبه طبیعی بخشیده است.
آب پس از فرو ریختن از صخره به صورت رود روانه شده و مسیری سرسبز و زیبا در حاشیه رودخانه پدید آمده است. روستای ییلاقی طاغان، خنکای آبشار و مسیر رسیدن به آبشار هر ساله طبیعت دوستان و آبشار نوردان بسیاری را خصوصاً در فصل گرم سال به این مکان می‌کشاند.
امکانات
اطراف آبشار امکاناتی برای گردشگران ندارد و باید مایحتاج مورد نیاز را از روستای طاغان تهیه کرد.
مسیر دسترسی
برای دیدن آبشار کیمشاه باید به روستای طاغان نیشابور رفت. از امامزاده طاغان تا آبشار باید مسیری حدود ۶ کیلومتر را پیاده طی کرد. البته با طبیعت زیبایی که به آبشار ختم می‌شود، پیاده روی بسیار دلپذیری در انتظارتان است.
موقعیت آبشار حدودی است
آبشار هو
یکی دیگر از جلوه‌های طبیعی شهرستان نیشابور، آبشار هو نام دارد. این بار روستای باغشن گچ از توابع بخش مرکزی نیشابور این اثر هنری زیبا را در دل خود جای داده است.
این آبشار نیز از ارتفاعات کوه و از شکاف صخره‌ای به پایین سرازیر می‌شود و ارتفاعی در حدود ۲۵ متر دارد. طبیعت زیبای آبشار هو و شکل کوههای اطراف آن فرصت مناسبی برای کوهنوردی است. اواخر اسفند و بهار زمان خوبی برای سفر به این منطقه زیباست.
مسیر دسترسی
برای دیدن این آبشار باید از نیشابور به سمت روستای باغشن گچ برویم. این روستا در شمال غربی نیشابور و در فاصله ۱۳ کیلومتری از آن واقع شده است. از روستا مسیر رودخانه را در پیش می‌گیریم. در محل اتصال دو رود باید مسیر سمت چپ (شمالی) را ادامه دهیم تا به آبشار برسیم. مسیر شمال شرقی یکی از مسیرهای اصلی کوهنوردان است که به قله بینالود ختم می‌شود.
نقشه، محدوده روستای باغشن گچ را نشان می دهد.
طبیعت گردی در منطقه ییلاقی خَرو
یکی از زیباترین مناطق شهرستان نیشابور که به پایتخت آلوی ایران شهرت یافته منطقه ییلاقی خَرو است. خرو شهری پلکانی و زیباست که در جنوب شرقی شهر نیشابور قرار دارد. این منطقه دره بسیار سرسبز و مصفایی دارد که با انبوهی از درختان گوناگون پوشیده شده و به خاطر آلوهایش شهرت یافته است. طعم دلچسب لواشکهای خرو به یاد ماندنی است.
در خرو دو رودخانه پرآب نیز وجود دارد که سرسبزی و طراوت منطقه مدیون این دو رودخانه است. آبشارهای ششو و رودمیان نیز از دیگر جاذبه‌های طبیعی خرو است.
ساختار پلکانی، آلوها و لواشکهای لذیذ، وفور مزارع و باغهای میوه، رودها، آبشارها و هوای خنک و مطبوع، خرو را به یکی از تفرجگاههای تابستانه گردشگران و مسافران تبدیل کرده است.
مسیر دسترسی
خرو در مسیر جاده نیشابور به مشهد و در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی نیشابور قرار دارد. از سر جاده تا روستا حدود ۶ کیلومتر است. اگر وسیله نقلیه ندارید از شهر نیشابور در «پنجراه»، سواری‌هایی وجود دارد که مسافران را به خرو می‌رساند.
طبیعت گردی در دره هفت غار
یکی از مقاصد زیبای طبیعت گردی در شهرستان نیشابور دره‌ای موسوم به دره هفت غار است که در میان مردم به منزله هفت وادی، هفت تنگه و یا هفت مرحله است.
دره هفت غار، به دلیل داشتن خاک رس جلوه‌ای سرخ رنگ دارد و مناظر زیبا، آب و هوای مطبوع و خنک در تابستان و مسیر دسترسی راحت به آن باعث شده این منطقه به عنوان یکی از ییلاقات اصلی مردم نیشابور مورد توجه قرار بگیرد.
شیب تند دره موجب شده با هر بارندگی دره، شکل و شمایل متفاوتی پیدا کند و آبشارهای کوچک و بزرگی در سراشیبی‌های آن به وجود آید.
آمادگی بدنی برای دیدن این دره بسیار لازم است، زیرا پیمایش دره هفت غار ۳ الی ۴ ساعت زمان می‌برد. درختان سرسبز، چشمه، رودخانه و شکافهای دره جذابیت بسیاری به مسیر پیمایش بخشیده است.
در انتهای دره هفت غار یا هفت تنگه، چشمه‌ای زیبا در انتظار افرادی است که این مسیر را با موفقیت پیمودند. چشمه، آب خنکی دارد اما به دلیل املاح بالا قابل شرب نیست و تنها می‌توان برای شستن دست و پا از آن استفاده کرد.
این دره در تمام فصول زیباست اما در فصل‌های پاییز و بهار از آب و هوای مناسب‌تری برخوردار است.
مسیر دسترسی
برای دیدن دره هفت غار باید به شمال شهر نیشابور و روستای باغرود رفت. پس از ده دقیقه کوهپیمایی به ابتدای دره خواهید رسید. برای خروج از دره نیز ازتنگه‌های اول و دوم و چهارم راههای خروج وجود دارد. از مسیر روستای غار نیز می‌توان به این دره دسترسی پیدا کرد.
آبشار بوژان
در ادامه طبیعت گردی در نیشابور به آبشار بوژان می‌رسیم. این آبشار با طراوت نام خود را از روستایی به همین نام گرفته است. این روستا پلکانی است و قرار گرفتن آن در دامنه بینالود موجب شده از آب و هوای خنک و دلپذیری در تابستان برخوردار باشد.
رودخانه‌ای در میان روستا جاریست که طراوت و سرسبزی را برای این روستا به ارمغان آورده است. انتهای رودخانه به آبشار بوژان منتهی می‌شود. برای دسترسی به این آبشار نیاز به دو ساعت پیاده روی در حاشیه رودخانه است. مسیر پیاده روی مملو از گیاهان دارویی است که گل گاوزبان، کاسنی و نعنا وفور بیشتری نسبت به سایر گیاهان دارند. در این منطقه جانورانی چون میش، قوچ، شغال و روباه نیز زندگی می‌کنند.
مسیر دسترسی
برای رسیدن به آبشار بوژان باید راهی روستای زیبای بوژان شد. این روستا در ۱۳ کیلومتری شمال شرقی نیشابور واقع شده است. مسیر رسیدن به آبشار کمی پیچیده است و بهتر است از کمک اهالی بومی و راهنمایان آشنا به محل استفاده شود.
طبیعت گردی در روستای دیزباد
روستای دیز باید یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی شهر نیشابور است که باید آن را به لیست طبیعت گردی در این منطقه اضافه کرد.
این روستا یکی از پر بارش ترین و مرتفع‌ترین روستاهای شهر نیشابور بوده و بر روی سلسله جبال بینالود قرار دارد. دیزباد روستای نخبه پروری است که همه مردمان باسوادند.
این روستا نیز ساختار زیبای پلکانی دارد و طبیعت و آب و هوای آن بسیار دل انگیز است. مردم روستای دیزباد مردمی بسیار خونگرمند و پایبندی بسیاری به آداب و رسوم اجدادی خود دارند.
یکی از زیباترین آیین‌های این دیار مراسمی به نام «نوحصار» است. این مراسم در آخرین جمعه مرداد ماه برگزار می‌شود و نشان از یکرنگی و اتحاد مردم این منطقه دارد. همه دیزبادی ها حتی افرادی که در ایران حضور ندارند سعی می‌کنند در این مراسم شرکت کنند. این سنت زیبا هر ساله گردشگران بسیاری را روانه این روستای خوش آب و هوای کوهستانی می‌کند.
مسیر دسترسی
دیزباد در مسیر نیشابور به مشهد قرار دارد. از کیلومتر ۵۰ باید به سمت روستای دیز باد تغییر مسیر داد. این روستا به دو بخش دیزباد بالا و پایین تقسیم می‌شود.
طبیعت گردی در روستا و آبشار گرینه
در ادامه طبیعت گردی (اکوتوریسم) در مکانهای زیبای شهرستان نیشابور به آبشار گرینه می‌رسیم. این آبشار یکی از زیباترین آبشارهای این منطقه محسوب می‌شود و در روستایی به همین نام قرار دارد. روستای گرینه از طبیعت دلنشینی برخوردار است و وجود رودخانه‌ای پر آب آن را به یکی از مقاصد اصلی طبیعت گردان تبدیل کرده است. وجه تسمیه این روستا گبرینه است و پیشینه آن به دوران زرتشتیان می‌رسد. درگذشته، محل روستا در مکانی دیگر بوده که امروزه به گرینه کهنه شهرت دارد. در گرینه کهنه بقایای حمام و گورهایی قدیمی برجای مانده است.
این روستا در مسیر صعود به قله قوچ گرد قرار دارد. این قله ارتفاعی حدود ۳۰۰۰ متر داشته و در کنار مناطقی چون آبشار گرینه، منطقه چوب بند، رودخانه مرغزار و آبشار پایتخت از جاذبه‌های محبوب طبیعت گردان و کوهنوردان محسوب می‌شود.
مسیر دسترسی
این آبشار در روستای گرینه قرار دارد. روستای گرینه در ۴۱ کیلومتری جنوب شرقی نیشابور واقع شده است. آبشار تا روستای گرینه حدود ۶ کیلومتر فاصله دارد و در دره‌ای به نام باغرود جای گرفته است.
برای دیدن این آبشار باید از گرینه وارد باغرود شویم. پس از طی مسافتی حدود ۱/۵ کیلومتر رودخانه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. با ادامه مسیر شمالی به آبشار گرینه خواهیم رسید.
اکوتوریسم در طبیعت زیبای آبشار بار
یکی دیگر از مکانهای مناسب برای طبیعت گردی آبشار زیبای بار است. این آبشار در قلب کوه و در میان باغهای گردو قرار دارد. سرمنشاء این آبشار چشمه‌ای خروشان است که از میان کوه می‌جوشد و به پایین سرازیر می‌شود. دبی آب این چشمه در حدود ۳۰۰ لیتر بر ثانیه است. ارتفاع زیاد این آبشار چشمان هر گردشگری را شیفته خود می‌سازد.
این آبشار شکلی پلکانی دارد و از یک زاویه کل آن قابل دیدن نیست. فضای صخره‌ای اطراف آبشار بسیار مناسب برای صخره نوردی و کوهنوردی است. از این آبشار مسیری به سمت آبشار اخلمد و مسیری به سمت قله بینالود وجود دارد. این دو مسیر بسیار سنگین بوده و پیمایش آنها نیاز به آمادگی بدنی کاملی دارد.
مسیر دسترسی
برای دیدن آبشار بار باید به شهر بار برویم. شهر بار از توابع شهرستان نیشابور بوده و در ۵۹ کیلومتری شمال نیشابور قرار دارد. برای رسیدن به آبشار بار باید از میان باغهای میوه و گردو عبور کنیم. مسیری که باید برای رسیدن به آبشار پیمود به صورت میانگین بین ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
طبیعت گردی در مناطق حفاظت شده نیشابور
یکی دیگر از مناطقی که در طبیعت گردی جایگاه ویژه‌ای دارد مناطق حفاظت شده هستند. در این مناطق از گونه‌های متنوع و ارزشمندی از گیاهان و جانوران حفاظت می‌شوند.
با هماهنگی می‌توان به این مناطق وارد شد و بدون آسیب زدن به طبیعت، به تماشای گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری در منطقه پرداخت و اطلاعات بسیار ارزشمندی از محیط زیست آن منطقه به‌دست آورد.
منطقه حفاظت شده بینالود
منطقه حفاظت شده بینالود یکی از مناطق حفاظت شده در استان خراسان رضوی است که در حد فاصل سه شهرستان نیشابور، طرقبه و چناران واقع شده است.
انواع گیاهان چون درمنه، گون، درختان اُرس، زرشک، نسترن و بید وحشی و گونه‌های متنوعی از جانوران چون گرگ، پلنگ، کفتار، قوچ، میش، گراز، روباه، شغال و پرندگانی چون کبک، تیهو، عقاب و بالابان در این منطقه زیست می‌کنند.
این منطقه یکی از ارزشمندترین ذخیره گاههای زیستی کشور است و به نوعی پشتوانه زیستی منطقه حفاظت شده حیدری محسوب می‌شود.
طبیعت گردی در منطقه حفاظت شده رئیسی
یکی از این مناطق در نیشابور، منطقه حفاظت شده رئیسی نام دارد. این منطقه به دو بخش حفاظت شده و شکار ممنوع تقسیم شده است.
منطقه رئیسی منطقه‌ای کویری است که از تپه ماهور، دشت و مسیل‌های پراکنده تشکیل شده است. اینجا دیگر خبری از طبیعت سرسبز و زیبای کوهستان نیست و درختان گز، تاغ، بومادران، اسپند، قیچ و درمنه پوشش گیاهی آن را تشکیل می‌دهند. روباه، شغال، گرگ، گربه وحشی، تشی و خرگوش از پستانداران و هوبره، تیهو، چکاوک، عقاب، قمری و کوکو از پرندگانی هستند که در این منطقه از آنها حفاظت می‌شود. آهو از شاخص‌ترین جانوران پراکنده در این منطقه است.
دسترسی
منطقه حفاظت شده رئیسی در جنوب شرقی نیشابور و در ۲۵ کیلومتری آن واقع شده است. برای دسترسی به این منطقه باید وارد جاده نیشابور به کاشمر شویم. این منطقه در حاشیه جاده قرار دارد.
پناهگاه حیات وحش حیدری (بهشت قوچهای ایران)
آخرین گزینه طبیعت گردی در این لیست به پناهگاه حیات وحش حیدری تعلق دارد. این پناهگاه در شهرستان نیشابور و در مجاورت رشته کوه بینالود واقع شده است. این مکان پناهگاه اصلی قوچ اوریال خالص است و به دلیل حفاظت از این حیوان، این منطقه تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفت.
صخره، کوهستان، دره‌های عمیق و صخره‌های فراوان سیمای این پناهگاه را تشکیل می‌دهد. شش رودخانه و ۲۳ چشمه وظیفه تأمین آب این منطقه را بر عهده دارند و علاوه بر این آب مورد نیاز روستاهای اطراف را نیز تأمین می‌کنند.
به قدری قوچهای اوریال در این پناهگاه شهرت دارند که شکارچیان نام بهشت قوچهای ایران را بر این منطقه نهادند.
علاوه بر قوچهای اوریال جانوران گوناگون دیگری چون آهو، گربه، گرگ، سمور، گراز، شغال، روباه، خارپشت و پرندگانی چون سهره، زاغ، توکا، لیل و انواع گنجشکهای خانگی و کوهی در آن زیست می‌کنند. رد پای پلنگ نیز، بارها در منطقه‌ای به نام زو پلنگ مشاهده شده است.
اُرُس، کرکو، داغداغان، سنجد، زرشک، باریجه، بارهنگ و سنجد از گونه‌های گیاهی پراکنده در این منطقه‌اند.
مسیر دسترسی
پناهگاه حیات وحش حیدری در فاصله ۷۰ کیلومتری شهر نیشابور قرار دارد. این منطقه در مجاورت بینالود جا خوش کرده و نام خود را از روستای حیدری که در نزدیکی آن قرار دارد گرفته است. جاده نیشابور به قوچان از ضلع غربی این منطقه عبور می‌کند.
مناطق معرفی شده در این مقاله مکانهایی است که یک اکوتوریست واقعی می‌تواند با سفر به آنها علاوه بر لذت بردن از طبیعت، اطلاعات ارزشمندی نیزبه‌دست آورد. هنگام سفر به این مناطق خصوصاً روستاها مراقب فرهنگ بومی منطقه باشیم و در صورت امکان با خرید از جوامع محلی قدمی هر چند کوچک در جهت بهبود کسب و کار مردم آن منطقه برداریم.
