میان تمامی چشمه‌هایی که در سرتاسر خاک ایران و در گوشه و کنار آن از قلب زمین به بیرون جریان دارد یکی از عجیب‌ترین و باشکوه‌ترین آنها چشمه‌ای به نام چشمه مرتضی علی است که در حوالی شهر زیبای طبس در استان خراسان جنوبی واقع شده است. صفت بی نظیر به راستی برازنده چنین جاذبه‌ای است. با آراد مگ همراه باشید تا با جذابیت وصف ناپذیر دره سردر و چشمه خارق العاده مرتضی علی آشنا شویم.
چشمه مرتضی علی طبس
نام طبس که به میان می‌آید همه یاد عملیات طبس می‌افتند. عملیاتی موسوم به پنجه عقاب که در سال ۱۳۵۹ برای آزادسازی گروگانهای آمریکایی روی داد و طوفان شن نقشه‌های این عملیات را به هم ریخت و منجر به برخورد یک بالگرد با یک هواپیما و در نهایت کشته شدن هشت نفر شد. به عبارتی دیگر طبس یادآور خشکی، گرما و طوفان شن است. اما این شهر که در قلب کویر آرام گرفته منطقه سرسبز و زیبایی است که طبیعت عجیبی دارد و چشمه مرتضی علی یکی از آنهاست.
ترکیب چشمه‌ها
نام چشمه ما را به یاد جریان آبی می‌اندازد که از دل زمین می‌جوشد اما مرتضی علی تنها یک چشمه نیست. مرتضی علی چشمه آب گرمی است که از دیواره‌های دره‌ای به نام سردر جاری می‌شود. این دره مجموعه‌ای از چشمه‌های سرد و گرم است که در کنار هم جریان دارند. از کف این دره آبی بسیار گوارا، زلال و خنک جریان دارد و از دیواره‌های دره آب گرم جاری است.
در واقع رودخانه‌ای به نام سر در، در میان تنگه جاری است و چشمه آبگرم مرتضی علی با چشمه‌ای به نام قنبری با هم ترکیب شده و در این رودخانه جریان می‌یابد و پس از طی مسافتی به چشمه‌ای به نام جعفری متصل می‌شود. ترکیب این آبها منظره شگفت انگیزی را خلق کرده است.
مظهر چشمه مرتضی علی در دیواره‌های صخره تونلهایی ایجاد کرده و حوضچه‌های آبگرمی را پدید آورده است. عمق برخی از این دالانها به قدری است که گردشگران به درون آنها رفته و در آن آبتنی می‌کنند. بزرگ‌ترین دالان این دره به حمام مرتضی علی شهرت دارد.
تجربه‌ای ناب از پیوند آب سرد و گرم
ریزش آب گرم و جریان داشتن آب سرد از کف رودخانه باعث شده در قسمتهایی از مسیر آب بسیار سرد باشد و در بخش‌هایی از مسیر که آبگرم جریان دارد آب گرم و مطبوع باشد. در واقع غلظت املاح در آب گرم و تفاوت در ساختار آنها موجب شده این دو آب در کنار هم و با کمترین میزان مخلوط شدن با هم جریان داشته باشند. به همین علت هنگام طی مسیر گاهی آب گرم جسم و روحمان را گرم می‌کند و گاهی آب سرد خنکا و طراوت مطبوعی را روانه جسم و جانمان می‌کند. در برخی قسمت‌ها نیز همزمان می‌توان یک پا را در آب سرد و پای دیگر را در آب گرم گذاشت و حس عجیبی را تجربه کرد.
صخره‌های عجیب در مسیر چشمه مرتضی علی
باید حواسمان باشد که در طول مسیر پیمایش در این دره فقط نگاهمان به زیر پاهایمان نباشد. شکل صخره‌ها در این دره بسیار زیباست و در برخی مناطق رویش جلبکها بر سطح صخره مناظر شگفت انگیزی را خلق کرده که باید با لذت آنها را دید و دقایقی هر چند کوتاه در قدرت آفرینش تأمل کرد. دره سد نهرین نیز بخشی از مسیر است که برخی از گردشگران معتقدند این قسمت، شباهت بسیار زیادی به تنگه واشی تهران دارد.
دستکندهای کال سردر
در ارتفاعات دیواره این دره اتاقکهایی وجود دارد که در گویش محلی به خانه گبرها شهرت یافته است. پیشینه این اتاقکها به درستی مشخص نیست اما بر اساس شواهد به دوره ساسانی تعلق دارد. این اقامتگاههای دستکند در پایین منتهی به چاه‌هایی می‌شود که حدود ده متر ارتفاع دارند. تونل‌های قوس داری که به خانه گبرها منتهی می‌شود بادآور معماری عصر ساسانی است. مشابه این معماری در دره کال جنی طبس نیز وجود دارد و برخی از کارشناسان معتقدند که این مکانها در گذشته پناهگاه زرتشتیان و یا محل عبادت و چله نشینی مهریان (پیروان میترائیسم یا مهر پرستی) بوده است. دسترسی به این خانه‌های دستکند برای مردم عادی امکانپذیر نیست و تنها افراد ماهر با استفاده از لوازم صخره نوردی می‌توانند به داخل این اتاقکها بروند.
آب درمانی در چشمه مرتضی علی
علاوه بر لذت بردن از مناظر زیبایی که این چشمه خلق کرده، آب‌های آن از خواص درمانی بالایی برخوردارند و سالانه توریستهای بسیاری برای آب درمانی به این منطقه سفر می‌کنند.
ماهی درمانی در چشمه مرتضی علی
در میان حوضچه‌های کوچکی که در طول مسیر شکل گرفته ماهیان کوچک ریزی وجود دارد که اگر دقایقی بدون حرکت دست و پای خود را درون حوضچه‌ها قرار دهیم شروع به مکیدن پوست دست و پاها می‌کنند. این ماهیان از پوستهای مرده دست و پا تغذیه کرده و کاری به قسمتهای سالم پوست ندارند.
مکیدن پوست دست و پا توسط این ماهیان یکی از روشهای درمانی خصوصاً برای بیماران مبتلا به پسوریازیس است و باعث آرامش و کاهش استرس در افراد می‌شود. اثرات این روش درمانی در بیماریهای پوستی، بیماریهای زنان و بیماریهای گوارشی اثبات شده است.
طول مسیر پیمایش دره
مسیر پیمایش این صخره نسبت به سن و میزان توقف افراد متفاوت است. اما به طور میانگین برای رفت و برگشت خود حداقل سه الی چهار ساعت زمان در نظر بگیرید و سعی کنید قبل از غروب آفتاب بازگردید زیرا دره کاملاً تاریک است و عبور از میان دره دشوار خواهد شد.
طاق عباسی
اگر علاوه بر دره نوردی می‌خواهید یکی از جاذبه‌های زیبای این منطقه را نیز ببینید حتماً پیمایش را ادامه دهید. بعد از سد نهرین و تقریباً در جایی که از حجم آب کاسته می‌شود طاقی با شکوه شما را غافلگیر خواهد کرد. طاق یا سد شاه عباسی یکی از جالبترین سدهاست که به نازکترین سد جهان شهرت دارد.
این سد طاقی شکل که یادگاری به جای مانده از دوره صفوی است نقش و نگارهای بسیار زیبایی دارد. طاق میان دو کوه قرار گرفته در بدنه اصلی طاق از آجر و در تاج آن از سنگ استفاده شده است. نقش بز کوهی یکی از نگاره‌های زیبا در اطراف این سد است که نماد برکت، فزونی آب و وفور نعمت است.
ارتفاع این طاق ۶۰ متر و عرض تاج آن حدود ۱ متر است و همین ویژگی موجب شده به عنوان نازکترین سد جهان مشهور شود.
وسایل ضروری
برای پیمودن این مسیر نیاز است که مسافتی طولانی را از میان آب و از میان سنگها و صخره‌ها عبور کنیم. بنابراین نیاز به کفش مناسب داریم. اگر کفش یا دمپایی مناسب ندارید در ابتدای مسیر پیمایش در دره مرتضی علی دستفروشانی وجود دارند که دمپایی و کفشهای مخصوص می‌فروشند.
طول مسیر پیمایش کمی طولانی است البته کاملاً بستگی به شما داد که می‌خواهید چه مقدار از مسیر را طی کنید. برخی تا انتهای دره می‌روند و عده‌ای نیز از نیمه‌های دره باز می‌گردند. پس سعی کنید باری سنگین نداشته باشید و کوله‌ای سبک و مقداری خوراکی سبک و انرژی زا چون خرما و کشمش و بیسکویت و آب آشامیدنی با خود ببرید. در طول مسیر نیز ممکن است افرادی وجود داشته باشند که نوشیدنی خنک و یا چای گرم عرضه می‌کنند.
بهترین زمان سفر به طبس
طبس یکی از مناطق کویری ایران است و طبیعتاً تابستان‌هایی گرم و زمستانهایی بسیار سرد دارد. بهترین زمان برای سفر به این منطقه فصل بهار خصوصاً فروردین ماه و ایام نوروز است. چرا که علاوه بر مطبوع بودن هوا در این فصل سفر به این منطقه زیاد است و خدمات مناسب اقامتی و تورهای ارزان بسیاری برای گردش در شهر طبس از سوی شهرداری و میراث فرهنگی برای گردشگران در نظر گرفته می‌شود.
امکانات چشمه مرتضی علی
در ابتدای دره کال سردر که ورودی چشمه مرتضی علی است امکانات مناسبی برای مسافرین در نظر گرفته شده است. این قسمت پارکینگی مناسب دارد و از سرویس بهداشتی و آب آشامیدنی برخوردار است. دکه‌هایی نیز برای تهیه مایحتاج اولیه تعبیه شده است.
بهترین سن برای پیمایش دره
این مسیر نیازمند پیاده روی است و برای افراد بسیار کهنسال و کودکانی که توانایی راه رفتن ندارند مناسب نیست. طی این مسیر برای بقیه افراد با شرایط جسمی مناسب بسیار لذت بخش خواهد بود.
محل اقامت در طبس
در شهر طبس هتلها، سوییت‌ها و مهمانسراهای متفاوتی وجود دارد. اگر در نوروز به این منطقه سفر کنید می‌توانید از ستادهای اسکان که مدارس را در اختیار مسافران قرار می‌دهند استفاده کنید. در ستادهای اسکان، فرهنگیان در اولویت قرار دارند. اقامتگاههای بومگردی نیز در این منطقه وجود دارد که می‌تواند تجربه‌ای دلچسب در این شهر کویری سبز برای گردشگران رقم بزند.
زیارتگاه حسین بن موسی الکاظم شهر طبس نیز دارای زائرسرایی در جوار حرم است که از امکانات بسیار مناسبی برای زائران برخوردار بوده و رزرو آن تنها به صورت اینترنتی امکان پذیر است. در روستای خرو که در فاصله بسیار کمی از چشمه مرتضی علی قرار دارد نیز اقامتگاههای مناسبی برای مسافران در نظر گرفته شده است.
موقعیت چشمه مرتضی علی
اگر به شهر طبس سفر کردید و فرصت کمی برای دیدن جاذبه‌های این شهر داشتید پیشنهاد می‌کنیم به هیچ عنوان فرصت دیدن چشمه مرتضی علی را از خود دریغ نکنید این مکان به قدری جذاب و پر انرژی است که هرگز از دیدن آن پشیمان نخواهید شد.
این چشمه اعجاب انگیز در شرق شهر طبس و در فاصله ۳۱ کیلومتری آن قرار دارد. طی این مسیر با ماشین از راه روستای خرو حدود ۳۳ دقیقه زمان می‌برد.
دیگر جاذبه‌های شهر طبس
طبس جاذبه‌های بسیاری دارد که در این مقاله تنها به چشمه مرتضی علی پرداختیم. باغ گلشن، دره اسرار آمیز کال جنی، ارگ طبس، روستای ازمیغان، خرو، قلعه اسماعیلیان، زیارتگاه حضرت حسین بن موسی الکاظم، سد کریت، و روستاهای دیدنی نایبند و ازمیغان تعداد دیگری از شگفتی‌های این شهر است که در مقاله‌ای جداگانه به آنها خواهیم پرداخت.
